Psikoloji Arşivi

İçerik

Bipolar I Bozukluğu

(DSM-5 Tanı Kodu: 296.xx)

📌 Tanım

Bipolar I Bozukluğu, bireyin yaşamı boyunca en az bir manik epizod geçirdiği ve bu epizodun öncesinde ya da sonrasında depresif veya hipomanik epizodların eşlik edebileceği bir duygu durum bozukluğudur. Bu bozukluk, işlevselliği belirgin biçimde bozan dalgalanmalarla seyreder.

🧠 DSM-5 Tanı Kriterleri

A. En az 1 manik epizodun varlığı gereklidir. (Majör depresif epizod varlığı tanı için zorunlu değildir ancak sıklıkla eşlik eder.)

🔹 Manik Epizod Tanımı (Zorunludur)

Aşağıdaki kriterleri karşılamalıdır:

  • En az 1 hafta süreyle, çoğu gün ve günün büyük bölümünde taşkın, abartılı veya irritabl duygu durumu

  • Bu dönemde aşağıdaki 7 belirtiden en az 3’ü (ya da irritabl duygu durumu varsa 4’ü) bulunmalıdır:

  1. Benlik saygısında abartı (grandiyözite)

  2. Uyku ihtiyacında azalma

  3. Aşırı konuşkanlık

  4. Düşünce uçuşması, çağrışımlarda hızlanma

  5. Dikkatin kolay dağılması

  6. Hedefe yönelik etkinliklerde artış (iş, okul, sosyal, cinsel)

  7. Zevk verici ama riskli etkinliklerde artış (aşırı para harcama, cinsel aktivite)

Manik epizod, genellikle hastaneye yatış gerektirecek düzeyde işlevsellik bozukluğuna neden olur.

🔹 Majör Depresif Epizod (Yaygın Olarak Eşlik Eder)

  • En az 2 hafta boyunca aşağıdaki belirtilerden 5 veya daha fazlası görülür:

    • Çökkün duygu durumu

    • İlgi kaybı

    • İştah veya kilo değişimi

    • Uykusuzluk veya aşırı uyuma

    • Yorgunluk

    • Değersizlik veya suçluluk duyguları

    • Dikkat sorunları

    • İntihar düşünceleri

Bu epizod tanı için zorunlu değildir, ancak hastalığın doğal seyrinde sıklıkla görülür.

🧩 Alt Tipler (Klinik Seyre Göre)

  • Geçişli epizodlu (tek manik, çift epizodlu vb.)

  • Mevsimsel özellikli

  • Hızlı döngülü (yılda 4 veya daha fazla epizod)

  • Psikotik özellikli

  • Mizahi ya da öfke ağırlıklı maniler

📊 Yaygınlık ve Başlangıç

  • Yaşam boyu prevalans: Yaklaşık %1

  • Kadın ve erkeklerde eşit sıklık

  • Başlangıç yaşı: Genellikle 18–30 arası

  • %90’dan fazlasında birden fazla epizod gelişir

  • Madde kullanımı ve intihar riski yüksektir

🔍 Ayırıcı Tanılar

  • Bipolar II bozukluk (hipomani, manik düzeye ulaşmaz)

  • Şizoaffektif bozukluk

  • Duygudurum bozuklukları ile birlikte psikotik bozukluklar

  • Borderline kişilik bozukluğu

  • Madde/ilaç kaynaklı duygu durum değişiklikleri

🎯 Müdahale ve Tedavi

1. Farmakoterapi

  • Duygudurum dengeleyiciler:

    • Lityum (altın standart)

    • Valproat, karbamazepin, lamotrijin

  • Antipsikotikler:

    • Atipik antipsikotikler (olanzapin, risperidon, aripiprazol)

  • Antidepresanlar: Yalnızca duygudurum dengeleyici ile birlikte kullanılmalı (manik kaymayı tetikleyebilir)

2. Psikoterapi

  • Bilişsel davranışçı terapi (BDT)

  • Psiko-eğitim (özellikle hastalık farkındalığı için)

  • Aile terapisi ve destek programları

  • İlaç uyumunu artırmaya yönelik bireysel terapiler

📚 Kaynakça

  • American Psychiatric Association. (2013). DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders.

  • Goodwin, F. K., & Jamison, K. R. (2007). Manic-Depressive Illness: Bipolar Disorders and Recurrent Depression. Oxford University Press.

  • Grande, I., Berk, M., et al. (2016). “Bipolar disorder.” The Lancet, 387(10027), 1561–1572.

  • APA (2023). Bipolar I Disorder Resources. www.psychiatry.org



Bipolar II Bozukluğu

(DSM-5 Tanı Kodu: 296.89)

📌 Tanım

Bipolar II Bozukluğu, en az bir hipomanik epizod ve en az bir majör depresif epizod ile tanımlanan bir duygu durum bozukluğudur. Bu bozukluğun en belirgin özelliği, manik atakların hiç yaşanmamış olmasıdır. Bipolar I’e kıyasla daha az belirgin taşkınlık gözlenir; ancak depresif epizodlar genellikle daha uzun ve işlev bozucudur.

🧠 DSM-5 Tanı Kriterleri

A. En az bir hipomanik epizod

  •  

B. En az bir majör depresif epizod

Manik epizod geçmişi olmamalıdır. Manik bir dönem yaşanırsa tanı Bipolar I’e döner.

🔹 Hipomanik Epizod Tanımı

  • En az 4 gün boyunca süren, günün büyük kısmında belirgin taşkın veya irritabl duygu durumu

  • Aşağıdaki belirtilerden en az 3’ü (ya da irritabilite varsa 4’ü) görülmelidir:

  1. Aşırı özgüven, büyüklük düşünceleri

  2. Uyku ihtiyacında azalma

  3. Konuşkanlık artışı

  4. Düşünce hızlanması

  5. Dikkat dağınıklığı

  6. Hedefe yönelik etkinliklerde artış

  7. Zevk verici ama riskli davranışlarda artış

Hipomani, işlevselliği bozar ama hastaneye yatış veya psikotik özellik gerektirmez.

🔹 Majör Depresif Epizod Tanımı

  • 2 hafta boyunca aşağıdaki belirtilerden en az 5’i (biri duygudurum veya ilgi kaybı olmak zorunda):

  1. Depresif duygu durumu

  2. İlgi ve zevk kaybı

  3. Enerji azlığı

  4. Uyku bozukluğu

  5. İştah değişikliği

  6. Konsantrasyon güçlüğü

  7. Değersizlik veya suçluluk düşünceleri

  8. Psikomotor yavaşlama veya ajitasyon

  9. Ölüm veya intihar düşünceleri

🧩 Klinik Özellikler

  • Hipomani genellikle birey ve çevresi tarafından “verimlilik artışı” gibi algılanabilir

  • Depresyon daha baskındır ve daha uzun sürer

  • İçgörü genellikle hipomanik dönemde azalmıştır

  • Tanı sıklıkla yanlışlıkla tek uçlu depresyon şeklinde konur

📊 Yaygınlık ve Başlangıç

  • Yaşam boyu prevalans: Yaklaşık %0.5–1.1

  • Kadınlarda daha yaygın

  • Başlangıç yaşı genellikle 20’li yaşlar

  • Tanı genellikle depresyon ile başvuru sonrası retrospektif olarak konur

🔍 Ayırıcı Tanılar

  • Bipolar I bozukluk

  • Majör depresyon

  • Borderline kişilik bozukluğu

  • Siklotimik bozukluk

  • Madde kullanımı

  • ADHD (hiperaktivite ile karışabilir)

🎯 Tedavi ve Müdahale

1. Farmakoterapi

  • Duygudurum dengeleyiciler: Lityum, lamotrijin, valproat

  • Antipsikotikler: Quetiapin, olanzapin

  • Antidepresanlar: Sadece duygudurum dengeleyici eşliğinde, monoterapi maniyi tetikleyebilir

2. Psikoterapi

  • Bilişsel davranışçı terapi

  • Yaşam tarzı düzenlemeleri

  • Psiko-eğitim (özellikle duygudurum farkındalığı)

  • Aile terapisi

  • İlaç uyumu ve relaps önleme programları

📚 Kaynakça

  • American Psychiatric Association. (2013). DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders.

  • Judd, L. L. et al. (2003). “The long-term natural history of the weekly symptomatic status of bipolar II disorder.” Archives of General Psychiatry, 60(3), 261–269.

  • Gitlin, M. (2006). “Bipolar II disorder: diagnosis and treatment.” Journal of Clinical Psychiatry, 67(Suppl 11), 8–11.

  • APA (2023). Bipolar II Disorder. www.psychiatry.org




Siklotimik Bozukluk

(DSM-5 Tanı Kodu: 301.13)

📌 Tanım

Siklotimik Bozukluk, en az 2 yıl boyunca (çocuk ve ergenlerde 1 yıl) süren, hipomanik belirtilerle depresif belirtilerin tekrarlayıcı olarak birbirini izlediği, ancak bu belirtilerin hiçbir zaman tam bir majör depresif, manik ya da hipomanik epizod tanı kriterlerini karşılamadığı kronik ve dalgalı bir duygu durum bozukluğudur.

🧠 DSM-5 Tanı Kriterleri

  1. En az 2 yıl boyunca, (çocuk ve ergenlerde 1 yıl) hipomanik belirtiler ve depresif belirtiler birbiriyle dönüşümlü şekilde yaşanır.
  2. Bu süre içinde belirtiler, toplamda 2 ay boyunca remisyona girmeden devam eder.
  3. Hiçbir zaman tam olarak tanımlanmış bir:
  • Manik epizod

  • Majör depresif epizod

  • Hipomanik epizod
    gözlenmez.

  1. Belirtiler, madde kullanımına veya başka bir tıbbi duruma bağlı değildir.
  2. Belirtiler klinik açıdan belirgin sıkıntıya veya sosyal, akademik ya da mesleki işlevsellikte bozulmaya neden olur.

📊 Klinik Özellikler

  • Belirtiler sürekli değişkendir ve hasta bu döngüleri çoğu zaman kişilik özelliği gibi algılar

  • İçgörü genellikle düşüktür

  • Duygu durum farkındalığı zayıf olabilir

  • Stresli dönemlerde dalgalanmalar yoğunlaşabilir

  • Sıklıkla borderline kişilik bozukluğu ile karışır

📈 Yaygınlık ve Seyir

  • Yaşam boyu prevalans: %0.4–1.0

  • Kadınlarda erkeklerden biraz daha sık görülür

  • Genellikle ergenlik veya erken erişkinlikte başlar

  • Tanı sıklıkla gecikmeli konur, çünkü belirtiler hafif ama kroniktir

  • Hastaların bir kısmı ilerleyen dönemde Bipolar I ya da II tanısı alabilir

🔍 Ayırıcı Tanılar

  • Bipolar I ve II bozukluklar (epizod süresi ve şiddeti kriterleri karşılanmaz)

  • Majör depresyon

  • Borderline kişilik bozukluğu

  • Distimik bozukluk

  • Madde/ilaç kullanımına bağlı duygu durum dalgalanmaları

🎯 Müdahale ve Tedavi

1. Farmakoterapi

  • Duygudurum düzenleyiciler: Lityum, valproat, lamotrijin

  • Atipik antipsikotikler: Aripiprazol, quetiapin

  • Antidepresanlar: Sadece dikkatli kullanımda, çünkü hipomaniyi tetikleyebilir

2. Psikoterapi

  • Bilişsel davranışçı terapi (BDT): Duygu durum farkındalığı ve düşünce yeniden yapılandırma

  • Duygudurum izlemi ve eğitim

  • Aile eğitimi

  • Duygusal düzenleme becerileri geliştirme (özellikle kişilik eş tanısı varsa)

📚 Kaynakça

  • American Psychiatric Association. (2013). DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders.

  • Judd, L. L., Akiskal, H. S. (2003). “The challenge of subsyndromal depressive symptoms.” American Journal of Psychiatry, 160(11), 1846–1848.

  • Hantouche, E. G., & Akiskal, H. S. (2005). “Cyclothymic temperament in psychiatric practice.” Journal of Affective Disorders, 85(1–2), 1–12.

  • APA (2023). Cyclothymic Disorder Overview. www.psychiatry.org

 

Subscribe
Subscribe