Cinsiyet Disforisi – Çocuklarda

ICD-10-CM Kodu: F64.2 (Çocukluk dönemi cinsiyet kimliği bozukluğu)

📋 DSM-5 Tanı Ölçütleri:

A. En az 6 ay süren, aşağıdaki 8 belirtiden en az 6’sının görülmesi gerekir; bunlardan en az 1’i mutlaka (1) numaralı madde olmalıdır:

1. Deneyimlenen cinsiyetle uyumlu olan bir cinsiyette olma konusunda güçlü ve kalıcı bir istek
2. Karşı cinse özgü kıyafetleri giymek ya da taklit etmek isteme
3. Karşı cinsle fantezi oyunları ve rolleri tercih etme
4. Karşı cinsle oyun oynamayı seçme; aynı cinsiyetten çocuklardan uzak durma
5. Karşı cinse özgü oyuncaklara, oyunlara, aktivitelerine ilgi
6. Bireyin kendi anatomik cinsiyetinden hoşnutsuzluk duyması
7. Karşı cinse ait birincil veya ikincil cinsiyet özelliklerine sahip olma isteği
8. Atanmış cinsiyetin rollerinden veya beklentilerinden nefret etme

B. Bu durum, klinik olarak önemli sıkıntıya veya işlev kaybına yol açar (okul, sosyal ilişkiler vb.)

🧠 Klinik Özellikler – Çocuklar:

• Başlangıç çoğunlukla 2–4 yaş aralığında olur
• Kız çocuklarında “erkek çocuk gibi” davranışlar, erkek çocuklarında “kız gibi” oyunlara ilgiyle kendini gösterebilir
• Bu eğilim geçici olabilir, bu nedenle tanı dikkatle konulmalıdır
• Ergenliğe doğru belirtiler artıyorsa kalıcı olma ihtimali yükselir

Cinsiyet Disforisi – Ergenler ve Yetişkinlerde

ICD-10-CM Kodu: F64.0

📋 DSM-5 Tanı Ölçütleri:

A. En az 6 ay süreyle, atanmış cinsiyet ile deneyimlenen cinsiyet arasında belirgin bir uyumsuzluk, aşağıdaki 6 belirtiden en az 2’si ile tanımlanır:

1. Deneyimlenen cinsiyetle uyumlu olan birincil/ikincil cinsiyet özelliklerine sahip olma arzusu
2. Atanmış cinsiyetin birincil/ikincil özelliklerinden kurtulma isteği
3. Karşı cinste olma isteği
4. Karşı cinste biri gibi davranılma isteği
5. Karşı cinse ait özellikleri ve davranışları edinme isteği
6. Kişinin atanmış cinsiyet özelliklerinden derin hoşnutsuzluk duyması

B. Bu durum, klinik açıdan önemli sıkıntı veya işlev kaybına yol açar

🧠 Klinik Özellikler – Ergen ve Yetişkinler:

• Ergenlikte genellikle yoğunlaşır; vücut değişimleri disforiyi artırır
• Kişi sıkça depresyon, anksiyete, sosyal izolasyon ve intihar düşüncesi yaşar
• Cinsiyet geçiş süreci talebi olabilir (hormon tedavisi, cerrahi)

🔍 Ayırıcı Tanılar:

• Transvestik bozukluk: Sadece cinsel uyarılma söz konusudur
• Obsesif-kompulsif bozukluk: Cinsiyetle ilgili obsesyonlar olabilir ancak sabit bir kimlik duygusu yoktur
• Cinsel yönelim: Cinsiyet disforisi yönelimle karıştırılmamalıdır (hetero, homo, bi vs. fark etmeksizin görülebilir)

💊 Tedavi ve Müdahale Yöntemleri:

1. Psikososyal Destek:

• Destekleyici psikoterapi

   

• Aile terapisi ve bilgilendirme

   

• Akran destek grupları

   

• Cinsiyet kimliğiyle ilgili açık iletişim alanı

2. Tıbbi Müdahaleler (Uzman eşliğinde):

• Hormon tedavisi (östrojen/testosteron)

   

• Puberte blokajı (ergenlik önleyici hormonlar) – Özellikle ergenlerde
• Cerrahi geçiş işlemleri (isteğe ve uygunluğa bağlı olarak)

   

3. Eşlik Eden Psikiyatrik Durumların Yönetimi:

• Depresyon, anksiyete, travma sonrası stres bozukluğu
• İntihar riskinin değerlendirilmesi

📈 Klinik Seyir:

• Ergenlikte başlayan cinsiyet disforisi, genellikle kalıcıdır

   

• Doğru destek ve geçiş süreciyle psikolojik işlevsellikte ciddi iyileşme görülebilir
• Sosyal çevrenin kabulü ve destek düzeyi, iyilik hâlini büyük oranda etkiler

📚 Kaynakça:

1. American Psychiatric Association. (2013). DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders

    

2. Coleman, E., et al. (2012). Standards of Care for the Health of Transsexual, Transgender, and Gender-Nonconforming People (WPATH)

    

3. Drescher, J. (2014). Controversies in gender diagnoses. LGBT Health, 1(1), 9–14.