Enürezis (Enuresis)

(DSM-5 Tanı Kodu: 307.6)

📌 Tanım

Enürezis, bireyin gündüz ya da gece yatak ıslatma ya da idrar kaçırma şeklinde ortaya çıkan bir eliminasyon bozukluğudur. Bu bozukluk, özellikle çocukluk döneminde sık görülür, ancak ergenlik ve erişkinlikte de nadiren devam edebilir. Enürezis, genellikle gelişimsel gecikmeler, ailevi faktörler veya psikososyal stres gibi nedenlerle tetiklenebilir.

🧠 DSM-5 Tanı Kriterleri

1. Tekrarlayan idrar kaçırma (gündüz ya da gece) ya da yatak ıslatma, kişinin yaşına uygun olmayan bir düzeyde görülür.

• Birey ya da ebeveyn tarafından fark edilir.
  
  

1. Bu durum en az 3 ay boyunca devam eder.
2. Bu durum klinek açıdan belirgin sıkıntıya ya da sosyal, mesleki, akademik işlevsellikte bozulmaya yol açar.
3. Bu durum, başka bir tıbbi durumla (örn. diabetes mellitus, nörolojik hastalık) ya da başka bir psikiyatrik bozuklukla (örn. gelişimsel bozukluk, depresyon) açıklanamaz.
4. Bireyin yaşının en az 5 yaş olması beklenir (yatak ıslatma bozukluğunda bu yaş sınırı geçerlidir).

📈 Klinik Özellikler

• Gece yatak ıslatma (nocturnal enuresis) daha yaygın ve çoğu çocukta 3 yaş civarında kaybolur
  
  
• Gündüz idrar kaçırma (diurnal enuresis) daha nadirdir, ancak bazı çocuklar okul yaşına geldiklerinde devam edebilir
  
  
• Bireyler genellikle utanç, suçluluk hissi yaşar ve aileler sık sık cezalandırma eğilimindedir
  
  
• Ailevi öykü bu bozukluğun yaygınlığını artırabilir
  
  
• Böbrek hastalıkları, diabetes insipidus gibi tıbbi durumlarla karışabilir, ancak genellikle psikolojik nedenlere bağlıdır
  
  
• Psikolojik stresler, travmalar ya da okul öncesi duygusal rahatsızlıklar genellikle tetikleyicidir
  
  

📊 Yaygınlık ve Risk Faktörleri

• Çocuklarda: 5 yaş ve sonrasında %5–10 oranında görülür
  
  
• Erkek çocuklarda daha yaygındır
  
  
• Genellikle çocuklukta başlar ve ergenlikte çoğu vakada düzelir
  
  
• Ailede enürezis öyküsü varsa risk artar
  
  
• Ebeveynlerin ayrılması, okul değişikliği, kardeş doğumu gibi psikolojik stres faktörleri tetikleyici olabilir
  
  

🔍 Ayırıcı Tanılar

• Böbrek hastalıkları: Diabetes insipidus, üreteral reflü, nefrit gibi durumlar dışlanmalıdır
  
  
• Duygusal bozukluklar: Çocukluktaki psikolojik travmalar, özellikle evde şiddet veya ebeveyn kaybı
  
  
• Obsesif-kompulsif bozukluk: İdrar kaçırma ile ilgili takıntılı düşünceler olabilir
  
  
• Disosiyatif bozukluklar: Başka bir ruhsal hastalık ile ayırt edilmelidir
  
  

🎯 Müdahale ve Tedavi

1. Davranışsal Müdahaleler

• Alarm terapisi (bell-and-pad tedavisi): Yatak ıslatmayı önlemek için gece alarm cihazları kullanılır
  
  
• Kişisel sorumluluk eğitimi: Çocukları gece idrar yapma konusunda eğitme
  
  
• Pozitif pekiştirme: Kurallara uyan çocuklar için ödüller verilmesi
  
  
• İdrar takibi: Günlük tutmak, çocuğun sorumluluk taşımasını sağlar
  
  

2. Psikoterapi

• Aile terapisi: Çocuk ve ebeveyn arasındaki iletişim güçlendirilir
  
  
• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Stres ve anksiyete ile başa çıkma becerilerinin geliştirilmesi
  
  
• Çocukla baş etme stratejileri: Uyandırma, destekleyici tutumlar
  
  

3. Farmakoterapi

• Desmopressin (DDAVP): Gece idrar kaçırma tedavisinde en yaygın kullanılan ilaçtır
  
  
• Oksibutinin: Gündüz idrar kaçırma (diurnal enuresis) için kullanılır
  
  
• Imipramin: Diğer tedavilere dirençli vakalarda kullanılabilir (ancak yan etkiler ve bağımlılık riski göz önünde bulundurulmalıdır)
  
  

📚 Kaynakça

• American Psychiatric Association. (2013). DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
  
  
• Tharwat, A. S. M. (2007). “Enuresis: An overview of diagnosis and treatment.” Journal of Pediatric Urology, 3(3), 183–189.
  
  
• Wolraich, M. L., et al. (2014). “Enuresis in children: Etiology, treatment, and outcomes.” Pediatrics, 134(6), 1293–1302.
  
  
• APA (2023). Enuresis Resources. www.psychiatry.org

Enkoprezis (Encopresis)

(DSM-5 Tanı Kodu: 307.7)

📌 Tanım

Enkoprezis, 4 yaş ve sonrasında bir çocuğun kendi dışkısını tutamaması ve uygunsuz bir şekilde dışkı yapması olarak tanımlanır. Bu bozukluk genellikle idrar kaçırma ile birlikte görülse de yalnızca dışkı kaçırma ile de ortaya çıkabilir. Enkoprezis, çocuklar arasında sosyal, psikolojik ve fiziksel sıkıntılara yol açabilir ve genellikle daha karmaşık psikolojik faktörlerle ilişkilidir.

🧠 DSM-5 Tanı Kriterleri

1. En az 6 ay boyunca, kendi dışkısını uygunsuz bir şekilde (örn. pantolona yapma) yapma.
2. Bu davranış, çocuğun yaşına (en az 4 yaş) göre beklenenden daha fazla olup, klinik açıdan sıkıntıya ya da işlevsellik kaybına yol açar.
3. Davranışın tıbbi bir bozuklukla (örn. anorektal bozukluk, konstipasyon) ya da başka bir psikiyatrik bozuklukla (örn. şizofreni) açıklanamaz olması gerekir.
4. Alt tipi:

1. Kuru (psikolojik): Çocuk sadece gün içinde dışkısını tutamaz, ancak normalde idrarını kontrol edebilir.
   
   
2. Sulu (fiziksel): Çocuk dışkıyı kontrol edemez ve anormal dışkı yapma şikayetleri ile karşılaşır.
   
   

📈 Klinik Özellikler

• Çocuklar sıklıkla sosyal olarak izole olur, çünkü dışkı kaçırma durumu onları utandırır ve çocuklar fiziksel olarak ya da arkadaşları tarafından dışlanabilir
  
  
• Kronik kabızlık en yaygın eş tanıdır ve kabızlık nedeniyle dışkının büyük bir kısmı bağırsağa sıkışabilir, çocuğun dışkıyı tutma becerisini bozar
  
  
• Enkoprezis duygusal bir bozukluk veya travma sonucu da gelişebilir, örneğin stresli bir aile ortamı, travmatik bir olay
  
  
• Sık eş tanılar: Depresyon, kaygı bozuklukları, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve karakter bozuklukları
  
  

📊 Yaygınlık ve Risk Faktörleri

• Toplumda yaygınlık: %1–2 çocuklar arasında
  
  
• Genellikle 4–6 yaşları arasında başlar
  
  
• Çocukluk travması, aile içi stres, okul öncesi dönem zorlukları risk faktörlerindendir
  
  
• Zihinsel engellilik ve gelişimsel bozukluklar olan çocuklarda daha yaygındır
  
  

🔍 Ayırıcı Tanılar

• Kabızlık (konstipasyon): Dışkıyı tutamama durumu kabızlığa bağlı olabilir
  
  
• İrritabl Bağırsak Sendromu: Dışkı kaçırma, sindirim sistemi sorunlarından kaynaklanabilir
  
  
• Davranışsal bozukluklar: Enkoprezis, genellikle aile içi iletişim sorunlarından veya bağlanma eksikliklerinden kaynaklanır
  
  
• Disosiyatif bozukluklar: Stresli durumlar sonucu geçici dışkı kaçırma olabilir
  
  

🎯 Müdahale ve Tedavi

1. Psikoterapi

• Davranışsal terapi:
  
  
  • Çocuğa dışkıyı doğru şekilde tutma ve uygun yerlerde dışkılama davranışı kazandırma
    
    
  • Aile terapisi, aile içi dinamiklerin düzenlenmesi
    
    
  • Çocuğun başarılı dışkı yapma davranışlarının ödüllendirilmesi
    
    
• Kognitif Davranışçı Terapi (BDT):
  
  
  • Çocuğun travmalara karşı duygusal tepkilerinin ele alınması
    
    

2. Tıbbi Müdahaleler

• Kabızlık tedavisi: Kabızlık en önemli neden olduğunda, uygun tedavi sağlanmalıdır (laksatif tedavisi vb.)
  
  
• Rektal muayene yapılabilir, organik hastalıklar dışlanmalıdır
  
  
• Biofeedback ve Pelvik taban terapileri: Düzenli dışkı yapmayı teşvik etmek için kullanılabilir
  
  

3. Destekleyici Yaklaşımlar

• Aile eğitimi: Aile üyeleri çocuklarını nasıl teşvik edebilecekleri hakkında eğitilmelidir
  
  
• Okul ortamı: Çocukların okula gittiklerinde destek almaları için okul yönetimiyle işbirliği yapılmalıdır
  
  

📚 Kaynakça

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: DSM-5
  
  
• Weller, E. B., & Weller, R. A. (2004). “Eliminatory disorders in children: Diagnosis and treatment.” Pediatric Clinics of North America, 51(1), 57–77.
  
  
• Walker, L. S., & Sherman, S. A. (2007). “Functional gastrointestinal disorders in children.” Gastroenterology Clinics of North America, 36(4), 831–848.
  
  
• APA (2023). Encopresis Resources. www.psychiatry.org