Voyöristik Bozukluk (Voyeuristic Disorder)

ICD-10-CM Kodu: F65.3

🧠 Tanım

Voyöristik bozukluk, kişinin en az 6 ay süreyle, başkalarının çıplakken, soyunurken ya da cinsel etkinlikte bulunurken izlenmesinden cinsel haz alması ve bu dürtülerinin bireyde belirgin sıkıntı yaratması ya da rızası olmayan bireyler üzerinde gerçekleştirilmesi durumudur.

📋 DSM-5 Tanı Ölçütleri:

A. En az 6 ay süreyle, rızası olmayan bireylerin:

• Çıplaklığına

   

• Soyunmasına

   

• Cinsel etkinliğine

   

gizlice bakma fantezisi, dürtüsü veya davranışı ile karakterize yoğun cinsel uyarılma.

B. Bu dürtüler veya davranışlar:

• Bireyde belirgin sıkıntı yaratır
  VEYA

   

• Rızası olmayan bireyler üzerinde uygulanır

   

C. Birey en az 18 yaşındadır

🔍 Ayırıcı Tanılar:

• Fetişistik bozukluk: Odak noktası cansız nesnelerdir
• Şizofreni/psikotik bozukluklar: Cinsel içerikli sanrılar olabilir ancak sistematik gözetleme davranışı göstermez
• Ergenlikteki merak: Patolojik değildir, tanı koymak için gelişimsel bağlam dikkate alınmalı
• Cinsel yönelim: Bu bozukluk, yönelim değil, dürtü kontrol ve rıza problemidir

📊 Klinik Özellikler:

• Genellikle ergenlikte başlar, zamanla alışkanlığa dönüşebilir
• Kişi çoğu zaman anonim ve tanımadığı bireyleri hedef alır
• Gizlilik ve kontrol duygusu uyarımı artırabilir
• Suçluluk ve utanç sık görülür, ancak dürtü yinelemelidir
• Bazı kişiler dürtülerini bastırmaya çalışırken obsesyonel hale getirebilir

⚠️ Adli ve Etik Açıdan Önemi:

• Rızasız kişiler söz konusuysa cezai sorumluluk doğabilir
• Teknolojiyle birlikte gizli kamera, sosyal medya, dijital takip gibi modern yollarla artış gösterir

💊 Tedavi ve Müdahale Yöntemleri:

1. Psikoterapi:

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Dürtü kontrolü, bilişsel yeniden yapılandırma
• Empati eğitimi: Mağdur algısını güçlendirme
• İçgörü geliştirme çalışmaları

   

2. İlaç Tedavisi (duruma bağlı):

• SSRI’lar (ör. fluoksetin, sertralin): Cinsel dürtüleri azaltmada yardımcı
• Anti-androjen tedavisi (örn. medroksiprogesteron): Yüksek riskli bireylerde, mahkeme kararıyla sınırlı durumlarda kullanılır

3. Destekleyici Müdahale:

• Dürtüyle başa çıkma becerileri
• Yalnızlık, sosyal beceri eksikliği gibi zemin etkenlerin ele alınması
• Suç riskinin değerlendirilmesi ve gerekirse adli sürece yönlendirme

📈 Klinik Seyir:

• Tedavi edilmezse dürtü yineleyici olabilir
• Riskli davranışlara dönüşebilir (örn. takip etme, gizli çekim)
• İçgörüsü olan bireylerde terapötik yanıt daha güçlüdür
• Cinsel saldırı riski düşük olsa da gizliliğe dayalı psikolojik zarar yüksektir

📚 Kaynakça:

1. American Psychiatric Association. (2013). DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders

    

2. Laws, D. R., & O’Donohue, W. T. (2008). Sexual Deviance: Theory, Assessment, and Treatment

    

3. Marshall, W. L., et al. (2011). Sexual offending and mental health: Treatment and prevention. Psychiatry, Psychology and Law, 18(1), 90–101.

Fetişistik Bozukluk (Fetishistic Disorder)

ICD-10-CM Kodu: F65.0

🧠 Tanım

Fetişistik bozukluk, bireyin cinsel uyarılmasının cansız nesnelere (örneğin ayakkabı, iç çamaşırı) veya vücutla ilgili spesifik parçalara (örneğin ayak, saç) odaklandığı ve bu durumun belirgin sıkıntı ya da işlev bozulmasına yol açtığı bir parafilidir. Her fetiş bir bozukluk değildir; bozukluk tanısı için ya sıkıntıya neden olmalı ya da bireyin cinsel yaşantısını belirgin düzeyde bozmalıdır.

📋 DSM-5 Tanı Ölçütleri:

A. En az 6 ay süreyle, aşağıdakilerden biriyle karakterize yoğun cinsel uyarılma:

• Cansız nesneler

   

• Vücutla ilgisiz özel parçalar (örn. ayak, ayakkabı, iç çamaşırı gibi)
  Bu uyarılma, fanteziler, dürtüler ya da davranışlarla kendini gösterir.

B. Bu fanteziler, dürtüler veya davranışlar:

• Belirgin klinik sıkıntıya ya da
• Toplumsal/mesleki işlevsellikte bozulmaya neden olur

C. Fetiş nesneleri:

• Kadın giysileriyle çapraz giyinme (transvestizm), seks oyuncakları, ya da
• Vajinaya direkt olarak dokunma amacı taşıyan nesneler bu tanı altında değerlendirilmez

🔍 Ayırıcı Tanılar:

• Transvestik bozukluk: Karşı cinse ait giysilere bağlı cinsel uyarılma vardır
• Cinsel fantezi içinde yer alan geçici fetişler: Bozukluk sayılmaz
• Obsesif kompulsif bozukluk: Zorlayıcı cinsel düşünceler olabilir ama obsesyon şeklindedir
• Şizofreni: Sanrısal temelli cinsel eylemler olabilir ama içgörü eksiktir

📊 Klinik Özellikler:

• Fetiş, çoğu zaman ergenlik döneminde başlar
• Birey, fetiş nesnesini olmadan cinsel uyarılma yaşayamaz hâle gelebilir
• Fetişin yerine geçmesi, partnerle ilişki kurmayı engelleyebilir

   

• Ayakkabılar, iç çamaşırları, lateks, ayaklar gibi temalar sık görülür
• Genellikle erkeklerde görülür

⚠️ Adli Durumlar:

• Birey fetiş nesnesini rızasız biçimde elde ediyorsa (örneğin çalma, izinsiz dokunma), cezai sorumluluk doğabilir
• Cinsel istismarla karıştırılmamalıdır; hedef cansız nesne ya da vücut parçasıdır

   

💊 Tedavi ve Müdahale Yöntemleri:

1. Psikoterapi:

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Uyarılma eğiliminin yeniden yapılandırılması
• Davranışsal koşullama teknikleri: Duyarsızlaştırma, caydırıcı imgeleme
• Cinsel senaryo değiştirme çalışmaları
• Partnerli bireylerde çift terapisi de önerilebilir

2. Farmakoterapi (gerektiğinde):

• SSRI’lar: Cinsel dürtü yoğunluğu yüksek bireylerde kullanılabilir
• Dürtü kontrolü sorunlarında düşük doz antipsikotikler nadiren tercih edilebilir
• Anti-androjen ilaçlar, yalnızca yüksek riskli durumlarda ve etik onayla

📈 Klinik Seyir:

• Uzun sürelidir ancak sabit kalabilir
• Fetişin yerine partner konulması tedavinin başarı ölçüsüdür
• İçgörüsü olan bireylerde tedavi yanıtı yüksektir
• Eşlik eden anksiyete, depresyon, yalnızlık sık görülür

📚 Kaynakça:

1. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.)

    

2. Kafka, M. P. (2010). The DSM diagnostic criteria for fetishism. Archives of Sexual Behavior, 39(2), 377–386.
3. Laws, D. R., & O’Donohue, W. T. (2008). Sexual Deviance: Theory, Assessment, and Treatment

Frotteuristik Bozukluk (Frotteuristic Disorder)

ICD-10-CM Kodu: F65.8

🧠 Tanım

Frotteuristik bozukluk, bireyin en az 6 ay boyunca, rızası olmayan bir kişiye sürtünme veya dokunma yoluyla yoğun cinsel uyarılma yaşaması ve bu dürtülerin kişide belirgin sıkıntı yaratması ya da fiilen uygulanması durumudur. Genellikle kalabalık ortamlarda, mağdurun fark etmesinin zor olduğu koşullarda görülür.

📋 DSM-5 Tanı Ölçütleri:

A. En az 6 ay süreyle, rızası olmayan bireylere:

• Sürtünme veya dokunma davranışıyla cinsel uyarılma yaşanması
• Bu uyarılmanın fanteziler, dürtüler ya da davranışlarla ortaya çıkması

B. Birey bu dürtüler nedeniyle:

• Belirgin sıkıntı yaşıyordur
  VEYA

   

• Bu dürtüleri fiilen rızasız bireyler üzerinde uyguluyordur

   

🔍 Ayırıcı Tanılar:

• Antisosyal kişilik bozukluğu: Empati eksikliği ve kurallara uymama görülür, ancak cinsel fantezi odaklı değildir
• Şizofreni/psikotik bozukluklar: Zarar verme eylemleri olabilir, ancak cinsel doyum amacı ön planda değildir
• Cinsel dürtü kontrol bozukluğu: Sıklıkla eşlik edebilir ancak spesifik fantezi yoksa ayrı tanı gerekir
• Normal cinsel fantezi ve dokunma: Rızaya dayalı ilişkilerde bu bozukluk kapsamında değerlendirilmez

📊 Klinik Özellikler:

• Başlangıç genellikle ergenlik dönemi

   

• Toplu taşıma araçları, konser alanları, kalabalık sokaklar gibi yerler tercih edilir
• Mağdurun rızası olmaması, birey için cinsel uyarımın bir parçası olabilir
• Davranış sonrası utanma, suçluluk ve tekrar etme korkusu görülebilir
• Genellikle erkek bireylerde görülür

⚠️ Adli Durumlar:

• Cinsel taciz kapsamında suç sayılır
• Tekrarlayan davranışlar cezai yaptırımlarla sonuçlanabilir
• Zarar verme amacı olmasa da mağdura psikolojik hasar verebilir

💊 Tedavi ve Müdahale Yöntemleri:

1. Psikoterapi:

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Dürtü kontrolü, davranış analizi
• Empati geliştirme ve mağdur odaklı yeniden çerçeveleme
• Öz-yeterlilik çalışmaları: Alternatif davranış geliştirme
• Gerekirse grup terapileri

   

2. Farmakoterapi (gerektiğinde):

• SSRI’lar: Cinsel dürtüyü azaltmak ve kompulsif davranışları kontrol etmek için
• Anti-androjen ilaçlar: Yüksek riskli ve tekrarlayıcı vakalarda, mahkeme gözetiminde

3. Destekleyici Müdahale:

• Kriz dönemlerinde çevre kontrolü
• Yalnızlık, düşük benlik saygısı, sosyal beceri eksikliği gibi eşlik eden sorunların hedeflenmesi

📈 Klinik Seyir:

• Eğer yalnızca fantezi düzeyindeyse, işlevsellik bozulmayabilir
• Fiili sürtünme davranışı varsa tekrar etme riski yüksektir
• İçgörüsü olan bireylerde tedaviye yanıt iyidir
• Psikiyatrik eş tanılar varsa (depresyon, anksiyete) tedavi başarı oranı etkilenebilir

📚 Kaynakça:

1. American Psychiatric Association. (2013). DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.)

    

2. Laws, D. R., & O’Donohue, W. T. (2008). Sexual Deviance: Theory, Assessment, and Treatment

    

3. Marshall, W. L., & Marshall, L. E. (2010). Treatment of sexual offenders who are denial or who minimize their offenses. In Sexual Offending

    

Cinsel Sadizm Bozukluğu (Sexual Sadism Disorder)

ICD-10-CM Kodu: F65.5

🧠 Tanım

Cinsel sadizm bozukluğu, bireyin en az 6 ay süreyle, başka bir kişiye acı çektirme, aşağılamada bulunma veya onu kontrol etme yoluyla yoğun ve tekrarlayıcı cinsel uyarılma yaşaması ve bu dürtülerin belirgin sıkıntıya ya da başkalarına zarara yol açması durumudur. Bu eylemler rızasız biçimde gerçekleştiriliyorsa bozukluk tanısı alır.

📋 DSM-5 Tanı Ölçütleri:

A. En az 6 ay süreyle, bir kişiye:

• Fiziksel ya da psikolojik acı verme,
• Aşağılama veya kontrol etme yoluyla
  yoğun cinsel uyarılma yaşanması (fantezi, dürtü ya da davranışlarla)

B. Birey bu dürtüler nedeniyle:

• Belirgin sıkıntı yaşıyordur
  VEYA

   

• Dürtülerini rızasız bir kişiye karşı uyguluyordur

   

🔍 Ayırıcı Tanılar:

• Rızaya dayalı BDSM (Bondage, Discipline, Sadism, Masochism): Taraflar bilinçli ve gönüllüdür → tanı almaz
• Antisosyal kişilik bozukluğu: Sadistik davranış olabilir ama cinsel haz ön planda değildir
• Psikotik bozukluklar: Zarar verici eylemler olabilir, ancak cinsel motivasyon yoktur
• Cinsel mazoşizm bozukluğu: Acı çekme üzerinden uyarılma söz konusudur (karşıt bozukluk)

📊 Klinik Özellikler:

• Sadistik fanteziler genellikle erken ergenlikte başlar
• Zamanla fantezilerden gerçek davranışlara geçiş olabilir
• Kontrol, güç ve hâkimiyet hisleri cinsel uyarılmayı artırır
• Rızalı partnerle sınırlandırılmışsa tanı konmaz, ancak dikkatli izlem gerekir
• Bazı vakalarda davranışlar suç düzeyine ulaşabilir

⚠️ Adli ve Etik Açıdan Önemi:

• Rıza yoksa, davranışlar cinsel saldırı, taciz, işkence gibi suçlara dönüşebilir
• Sadizm davranışlarının uygulandığı kişiler zarar görebilir → ceza sorumluluğu doğurur
• DSM-5’te özellikle “zarar verme” vurgusu ön plandadır

💊 Tedavi ve Müdahale Yöntemleri:

1. Psikoterapi:

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Uyarılma paternlerinin yeniden yapılandırılması
• Dürtü kontrol teknikleri

   

• Empati eğitimi ve mağdur odaklı farkındalık

   

• Bazı bireylerde psikodinamik terapi destekleyici olabilir

2. Farmakoterapi (gerekli olgularda):

• SSRI’lar: Cinsel dürtülerin azaltılmasında ve kompulsiyonlarda etkilidir
• Anti-androjen tedavisi (örn. medroksiprogesteron): Suç riski taşıyan vakalarda, etik gözetimle
• Antipsikotikler: Agresyon, dürtüsellik eşlik ediyorsa

3. Adli destek ve sosyal izlem:

• Suç riski olan bireylerde sıkı izlem
• Rızasız davranış varsa hukuki süreç devreye girmelidir
• Terapötik topluluklar ve davranış modifikasyon programları önerilebilir

📈 Klinik Seyir:

• Fantezi düzeyinde kaldığı sürece birey kendi içinde kontrol sağlamaya çalışabilir
• Zamanla fantezi ile doyum azalırsa, davranışa geçme riski artar
• Rızasız eylem varsa nüks riski yüksektir
• Empatisi düşük, antisosyal eğilimli bireylerde prognoz daha kötüdür

📚 Kaynakça:

1. American Psychiatric Association. (2013). DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.)

    

2. Marshall, W. L., & Kennedy, P. (2003). Sexual sadism in sexual offenders: Clinical and forensic implications. Journal of Sexual Aggression, 9(1), 1–19.
3. Laws, D. R., & O’Donohue, W. T. (2008). Sexual Deviance: Theory, Assessment, and Treatment

    

Cinsel Mazoşizm Bozukluğu (Sexual Masochism Disorder)

ICD-10-CM Kodu: F65.5

🧠 Tanım

Cinsel mazoşizm bozukluğu, bireyin en az 6 ay boyunca, acı çekmek, aşağılanmak, bağlanmak veya zorluk yaşamak yoluyla cinsel uyarım yaşaması ve bu dürtülerin belirgin sıkıntı veya işlevsellikte bozulmaya yol açması durumudur. Rızaya dayalı fanteziler bu tanıya girmez; bozukluk tanısı için davranışlar ya bireye zarar verir, ya da zorlayıcı hâle gelir.

📋 DSM-5 Tanı Ölçütleri:

A. En az 6 ay süreyle, aşağıdakilerle ilgili yoğun cinsel uyarılma:

• Aşağılanma
• Dövülme
• Bağlanma
• Acı çekme

Bu uyarılma fantezi, dürtü ya da davranışlarla ifade edilir.

B. Bu dürtüler ya:

• Bireyin kendisinde belirgin sıkıntı veya bozulmaya yol açar
  VEYA

   

• Birey bu davranışları riskli ve zararlı biçimde uygular

   

🔍 Ayırıcı Tanılar:

• Sadomazoşistik fanteziler (BDSM): Tarafların rızasına ve güvenli sınırlara dayanıyorsa bozukluk sayılmaz
• Cinsel sadizm bozukluğu: Karşı tarafa acı vermekten uyarım alınır (karşıt yönelimli bozukluk)
• Antisosyal kişilik bozukluğu: Empati eksikliği vardır, cinsel motivasyon zorunlu değildir
• Depresyon veya düşük benlik saygısı: Acı çekmeyi hak ettiğine inanma görülebilir ama cinsel doyum hedeflenmez

📊 Klinik Özellikler:

• Cinsel uyarılma genellikle kendine zarar verme (boğulma, yakılma, kesilme gibi) yoluyla yaşanır
• Otoerozik asfiksi (boğulma ile uyarılma) gibi tehlikeli uygulamalara dönüşebilir
• Başka bireylerin katılımı olmaksızın da yaşanabilir
• Erkeklerde daha sık görülür
• Bazı bireylerde suçluluk, utanç ve ikili duygular gelişebilir

⚠️ Riskli Davranışlar:

• Boğulma (autoerotic asphyxia) sırasında kaza sonucu ölüm riski vardır
• Fanteziler kontrol dışına çıkabilir → psikiyatrik acil durumlara neden olabilir
• Fiziksel zarar uzun vadede travma, kronik ağrıya neden olabilir

💊 Tedavi ve Müdahale Yöntemleri:

1. Psikoterapi:

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Uyarım döngüsünün kırılması
• Fantezi yerine alternatif tatmin yolları geliştirme

   

• Risk değerlendirme eğitimi

   

• Eşli vakalarda çift terapisi uygulanabilir

2. Farmakoterapi:

• SSRI’lar (örneğin fluoksetin): Obsesif fantezilerde, dürtü kontrolünde
• Anti-androjen tedavisi (medroksiprogesteron): Yüksek riskli, kontrolsüz vakalarda
• Eşlik eden depresyon, kaygı bozukluğu varsa bunlara yönelik ilaçlar

3. Psiko-eğitim ve izlem:

• Davranışın risk düzeyi belirlenmeli

   

• Gerekiyorsa psikiyatri + adli işbirliği ile uzun dönem takip planlanmalıdır

📈 Klinik Seyir:

• Hafif fantezi düzeyindeyse kontrol edilebilir olabilir
• Eğer davranışlar sık ve tekrarlayıcıysa işlev kaybı artar
• Dürtüsel eylem biçiminde gelişirse tehlike ve ölüm riski yüksektir
• Rızasız uygulama yoksa tedaviye daha açık bir seyir gösterir

📚 Kaynakça:

1. American Psychiatric Association. (2013). DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders

    

2. Abel, G. G., & Osborn, C. A. (1992). Treatment of sexual masochism. Sexual and Marital Therapy
3. Kafka, M. P. (2010). The DSM diagnostic criteria for sexual masochism. Archives of Sexual Behavior, 39(2), 362–373.

Pedofilik Bozukluk (Pedophilic Disorder)

ICD-10-CM Kodu: F65.4

🧠 Tanım

Pedofilik bozukluk, bireyin en az 6 ay boyunca, ergenlik öncesi (genellikle 13 yaş altı) çocuklara karşı tekrarlayıcı ve yoğun cinsel fanteziler, dürtüler veya davranışlarla uyarılması ve bu durumun kişide sıkıntıya neden olması ya da eyleme dökülmesi durumudur. Bu en ciddi parafilik bozukluklardan biridir ve hem klinik hem adli düzeyde önem taşır.

📋 DSM-5 Tanı Ölçütleri:

A. En az 6 ay süreyle, ergenlik öncesi bir veya birden fazla çocukla ilgili:

• Cinsel fanteziler

   

• Cinsel dürtüler

   

• Davranışlarla kendini gösteren tekrarlayıcı ve yoğun cinsel uyarılma

   

B. Birey:

• Bu dürtüler nedeniyle belirgin sıkıntı veya işlev kaybı yaşıyordur
  VEYA

   

• Bu dürtülerini eyleme dökmüştür

   

C. Birey en az 16 yaşındadır ve fantezi veya davranışların hedefindeki çocuktan en az 5 yaş büyüktür

🔍 Alt Tipler:

• Cinsiyet tercihi:

   

  • Erkek çocuklar
  • Kız çocuklar
  • Her iki cinsiyet
• Cinsel yönelimi içeren:

   

  • Yalnızca çocuklara ilgi
  • Hem çocuklara hem yetişkinlere ilgi
• Sınırlı (durumsal) veya sabit (yaşam boyu) eğilim

⚠️ Ayırıcı Tanılar:

• Gençlikteki karşılıklı ilişkiler: 16 yaşında bir bireyin 13 yaşındaki partnere ilgisi tanı almayabilir; yaş farkı ve olgunluk düzeyi dikkate alınır
• Cinsel yönelim: Pedofili bir yönelim değildir, gelişimsel normlara aykırı, zararlı bir bozukluktur

   

• Antisosyal kişilik bozukluğu: Cinsel istismarda bulunabilir, ancak sistematik fanteziler olmayabilir
• Obsesif kompulsif bozukluk: Cinsel içerikli zorlayıcı düşünceler olabilir, ancak genellikle eyleme geçirme niyeti yoktur

   

📊 Klinik Özellikler:

• Bazı bireyler yalnızca fantezi düzeyindedir (non-offending pedofili)
• Bazıları ise eyleme geçer (offending pedofili)
• Cinsel uyarılma yalnızca çocuklara karşı gelişebilir
• Çoğu zaman suçluluk ve kaçınma davranışı da görülür
• Cinsel davranışlara zorlanmış çocuklarda ciddi travmatik etkiler olur

💊 Tedavi ve Müdahale Yöntemleri:

1. Psikoterapi:

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Fantezilerin sorgulanması, bilişsel çarpıtmaların düzeltilmesi
• Dürtü kontrol eğitimi

   

• Empati eğitimi (kurban perspektifi)
• Adli yönlendirme ve denetimli tedavi

2. Farmakoterapi:

• SSRI’lar: Fantezilerin sıklığını azaltmak, kompulsiyonları kontrol etmek
• Anti-androjen ilaçlar: Medroksiprogesteron, siproteron asetat gibi ilaçlarla libido baskılanması
• Bu tedaviler rızaya dayalı, mahkeme denetimli olmalıdır

3. Adli izlem ve toplumsal koruma:

• Cinsel saldırı durumunda ceza hukuku devreye girer
• Risk yönetimi ve suçu önleme yaklaşımları
• Zorunlu bildirim ve mağdur güvenliği temel alınır

📈 Klinik Seyir:

• Eğilim ergenlik döneminde başlar, sabit kalabilir
• Sıklıkla gizli yaşanır, ancak tekrar riski yüksektir
• Eyleme dökülmese bile bireyde ciddi psikolojik çatışma ve işlev bozukluğu oluşabilir
• Tedaviyle dürtüler tamamen geçmeyebilir, ancak kontrol sağlanabilir

   

📚 Kaynakça:

1. American Psychiatric Association. (2013). DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders

    

2. Seto, M. C. (2008). Pedophilia and Sexual Offending Against Children: Theory, Assessment, and Intervention

    

3. Beier, K. M., et al. (2009). Can pedophiles be treated before they offend? The Prevention Project Dunkelfeld. The Journal of Forensic Psychiatry & Psychology, 20(6), 851–867.

Transvestik Bozukluk (Transvestic Disorder)

ICD-10-CM Kodu: F65.1

🧠 Tanım

Transvestik bozukluk, bireyin en az 6 ay boyunca, karşı cinse ait kıyafetleri giyme yoluyla sürekli ve yoğun cinsel uyarılma yaşaması ve bu durumun kişide belirgin sıkıntı veya işlev kaybına yol açması durumudur. Bu davranıştan alınan uyarımın cinsel içerikli olması tanı için gereklidir; cinsiyet ifadesi veya kimliğiyle ilgili değildir.

📋 DSM-5 Tanı Ölçütleri:

A. En az 6 ay süreyle, karşı cinse ait giysileri giymeyle ilişkili yoğun cinsel uyarılma,

• Bu uyarılma fanteziler, dürtüler ya da davranışlar biçiminde ortaya çıkar

B. Bu dürtüler ya:

• Belirgin sıkıntıya,
• Toplumsal, mesleki veya diğer işlev alanlarında bozulmaya yol açar

🔍 Alt Belirleyiciler (Specifier’lar):

• Fetişistik içerikli: Giysinin dokusu, yapısı gibi nesneye yönelik uyarım söz konusudur
• Otoginefilik (autogynephilic): Birey, karşı cins gibi görünme veya hissetme fantezileriyle cinsel uyarım yaşar

⚠️ Transvestik Bozukluk ≠ Transseksüellik ya da Cinsiyet Disforisi

• Bu bozukluk cinsiyet kimliğiyle ilgili değildir

   

• Trans bireylerde görülen giyim davranışı cinsel uyarılma amacı taşımaz
• DSM-5 bu ayrımı açıkça belirtir

🔍 Ayırıcı Tanılar:

• Fetişistik bozukluk: Odak nokta nesneye yöneliktir (örneğin iç çamaşırı, ayakkabı)
• Cinsiyet disforisi: Kişi, karşı cinse ait kimliği benimsemiştir; cinsel uyarım amaçlı değildir
• Transvestik fanteziler (rızalı, rahatsızlık vermeyen): Tanı almaz
• Şizofreni: Giysi davranışı sanrısal temelde olabilir ancak cinsel motivasyon yoktur

📊 Klinik Özellikler:

• Genellikle ergenlik veya erken erişkinlikte başlar

   

• Başlangıçta yalnızca cinsel fanteziye eşlik eder, zamanla tekrarlayıcı hâle gelir
• Sıklıkla erkeklerde görülür

   

• Bazı bireylerde utanç, suçluluk duygusu gelişebilir
• Cinsel yönelimle doğrudan ilişkili değildir (heteroseksüel bireylerde de yaygındır)

💊 Tedavi ve Müdahale Yöntemleri:

1. Psikoterapi:

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Cinsel uyarım kaynaklarının yeniden yapılandırılması
• Cinsel senaryo yeniden düzenleme

   

• Dürtü kontrol teknikleri ve öz farkındalık geliştirme

   

• Eğer kişi işlevsellik bozukluğu yaşamıyorsa ve sıkıntısı yoksa tanı konmaz

2. Farmakoterapi (gerektiğinde):

• SSRI’lar: Kompulsif düşünceler ve dürtülerde etkili olabilir
• Eğer cinsel kompulsiyon şiddetliyse, destekleyici olarak kullanılır

📈 Klinik Seyir:

• Bazı bireylerde yaş ilerledikçe cinsel uyarılma azalabilir
• Eğer sosyal izolasyon, suçluluk, evlilik problemleri varsa yardım talebi artar
• Fantezi boyutunda kalan olgularda tedavi gerekmez
• Farklı parafilik bozukluklarla birlikte görülebilir

📚 Kaynakça:

1. American Psychiatric Association. (2013). DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders

    

2. Blanchard, R. (2005). Early history of the concept of autogynephilia. Archives of Sexual Behavior, 34(4), 439–446
3. Zucker, K. J., & Lawrence, A. A. (2006). Transvestic fetishism and gender identity disorder. Child and Adolescent Psychiatric Clinics, 15(2), 387–404

Diğer Belirtilen ya da Belirtilmeyen Parafilik Bozukluklar

ICD-10-CM Kodu: F65.9

🧠 Tanım

Bu başlık, DSM-5’te tanımlanan sekiz özgül parafilik bozukluk dışında kalan, ancak yine de cinsel uyarılma paternlerinin sapkın, tekrarlayıcı ve problemli olduğu, kişide belirgin sıkıntıya veya işlev kaybına yol açan diğer parafili tiplerini kapsar. Ayrıca tanı kriterleri tam karşılanmayan veya klinik gözlemle sınırlı kalan durumları da içerir.

📋 DSM-5 Kullanımı:

1. Diğer Belirtilen Parafilik Bozukluk (Other Specified Paraphilic Disorder):

• Klinik, neden özgül bir tanı konulamadığını açıkça belirtir

   

• Açıklama eklenir:
  • Örnek: “Nekrofiliyle seyreden parafilik bozukluk”
  • Örnek: “Hayvanlarla cinsel uyarılma (zoofili) ile seyreden parafilik bozukluk”

2. Belirtilmeyen Parafilik Bozukluk (Unspecified Paraphilic Disorder):

• Klinik yetersizliğinde ya da acil koşullarda tanı konur
• Açıklama yapılmaz
• Geçici ve gözleme dayalı tanı olarak kullanılır

🔍 Örnek Parafililer (Tanım dışı ama klinik olarak raporlanan):

🔍 Ayırıcı Tanılar:

• Cinsel fetiş ya da yönelimler: Eğer bireyde sıkıntı yaratmıyorsa, tanı konmaz
• Sadistik kişilik özellikleri: Cinsel hazla bağlantılı değilse parafilik bozukluk sayılmaz
• Psikotik bozukluklar: Cinsel davranışlar kontrolsüzse ayırt edilmelidir

💊 Tedavi ve Müdahale Yöntemleri:

1. Psikoterapi:

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Uyarılma kalıplarının sorgulanması
• Dürtü kontrol çalışmaları ve alternatif senaryo oluşturma

   

• Empati eğitimi (zarar verici davranış varsa)

2. Farmakoterapi (gerektiğinde):

• SSRI’lar: Obsesif düşünce ve kompulsif davranışlarla mücadele
• Anti-androjen tedaviler: Yalnızca yüksek riskli bireylerde, izleme altında

3. Adli ve etik destek:

• Eğer davranış başkalarına zarar verme içeriyorsa, adli bildirim gerekebilir
• Gerekirse zorunlu izlem ve güvenlik planlaması yapılmalıdır

📈 Klinik Seyir:

• Tekrarlayıcı olabilir, bazı bireylerde dürtü kontrolü sağlanabilir
• Fantezi düzeyinde kalıyorsa ve birey içgörüye sahipse prognoz iyidir
• Başkalarına zarar riski varsa tedavi süreci zorlaşır ve izlem süresi uzar

📚 Kaynakça:

1. American Psychiatric Association. (2013). DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders

    

2. Krueger, R. B., & Kaplan, M. S. (2001). Paraphilic disorders. Journal of Psychiatric Practice, 7(6), 391–403
3. Laws, D. R., & O’Donohue, W. T. (2008). Sexual Deviance: Theory, Assessment, and Treatment