İnsomnia Bozukluğu (Insomnia Disorder)

(DSM-5 Tanı Kodu: 780.52)

📌 Tanım

İnsomnia Bozukluğu, bireyin yeterli miktarda ve kalitede uyku alamaması, bunun sonucunda gündüz işlevselliğinde bozulma yaşaması ile karakterizedir. İnsomnia, sadece uykuya geçişte ya da uykuyu sürdürmede zorluk olarak tanımlanabilir, ancak bu bozukluğun başlıca özelliği uzun süreli, tedavi gerektiren uyku bozukluğudur.

🧠 DSM-5 Tanı Kriterleri

1. Bireyde aşağıdaki belirtilerden en az birinin varlığı:

1. Uykuya geçişte zorluk
   
   
2. Gece boyunca uyanma ve yeniden uykuya dalmada zorluk
   
   
3. Erken uyanma ve yeniden uyuyamama (gece sonunda çok erken uyanmak)
   
   

1. Bu uyku bozukluğu en az 3 gece boyunca, 1 ay süresince devam eder.
2. Bozukluk, uyku ile ilişkili belirgin sıkıntılara veya işlevsellikte bozulmaya yol açar (örn. gündüz aşırı uyku hali, düşük performans, konsantrasyon eksikliği).
3. Uykusuzluk başka bir tıbbi bozuklukla (örn. depresyon, anksiyete) ya da madde kullanımına (örn. alkol, ilaçlar) bağlı olarak açıklanamaz.
4. Bozukluk, uyku ilaçları ya da diğer maddeler kullanılarak tedavi edilmemelidir.

📈 Klinik Özellikler

• Uykuya geçişte zorluk en yaygın belirtidir
  
  
• Gündüz aşırı uykusuzluk, dikkat eksikliği ve sinirlilik
  
  
• Sürekli endişe, kötü uyku kalitesine sahip olma kaygısı
  
  
• Uyku süresi 5-6 saat arasında olabilir, ancak kişiler genellikle uykunun kalitesizliğinden şikâyet ederler
  
  
• Eşlik eden bozukluklar: Depresyon, anksiyete, stresli yaşam olayları
  
  

📊 Yaygınlık ve Risk Faktörleri

• Toplumda yaygınlık: %10–15
  
  
• Kadınlarda erkeklerden daha yaygındır (özellikle menopoz döneminde)
  
  
• Stresli yaşam olayları, depresyon, çalışma saatlerinin düzensizliği gibi faktörler riski artırır
  
  
• Uyku hijyeni bozulmuş bireylerde yaygın
  
  
• Yaşlanma süreciyle birlikte, yaşlılarda daha sık görülür
  
  

🔍 Ayırıcı Tanılar

• Depresyon: Uykusuzluk, depresyonun bir belirtisi olabilir, ancak uyku bozukluğu yalnızca depresyonla açıklanamaz
  
  
• Anksiyete bozuklukları: Endişe kaygısı ile uyku bozukluğu ilişkisi olabilir
  
  
• Uyku apnesi: Uyku sırasında nefes almayı engelleyen bozukluklardır, ancak insomniada sürekli bir uyku eksikliği vardır
  
  
• Madde kullanım bozuklukları: Alkol ve uyarıcılar uykuya engel olabilir, ancak tedavi edilmezse insomniya dönüşebilir
  
  

🎯 Müdahale ve Tedavi

1. Psikoterapi

• Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT-I):
  
  
  • Uyku hijyeninin iyileştirilmesi
    
    
  • Uykusuzlukla ilgili olumsuz düşüncelerle başa çıkma
    
    
  • Uykuya geçişi hızlandırıcı teknikler
    
    
• Biyolojik geri bildirim terapisi (biofeedback): Uykuya geçişte zorluk çekenler için faydalı olabilir
  
  

2. Farmakoterapi

• Melatonin agonistleri (melatonin, ramelteon):
  
  
  • Uykuya geçişi hızlandırıcı etkiler sağlar
    
    
• Benzodiazepinler ve Z-hapları (eszopiklon, zolpidem):
  
  
  • Kısa süreli kullanımda etkili ancak bağımlılık yapabilir
    
    
• Antidepresanlar (trazodon, amitriptilin):
  
  
  • Eşlik eden depresyon varsa etkili olabilir
    
    
• Antihistaminikler (difenhidramin):
  
  
  • Kısa vadeli uyku yardımı
    
    

3. Uyku Hijyeni Eğitimi

• Düzenli uyku saati oluşturulması
  
  
• Yatmadan önce ağır yemek ve kafein alımından kaçınılması
  
  
• Akşamdan önce aşırı fiziksel aktivitenin yapılmaması
  
  
• Uyku ortamının karanlık, sessiz ve rahat olması
  
  

📚 Kaynakça

• American Psychiatric Association. (2013). DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
  
  
• Harvey, A. G. (2011). “Treating Sleep Disorders: Principles and Practice.” Oxford University Press.
  
  
• Morin, C. M., & Espie, C. A. (2003). Insomnia: A Clinical Guide to Assessment and Treatment. Springer.
  
  
• APA (2023). Insomnia Disorder Resources. www.psychiatry.org

Hipersomniya (Excessive Sleepiness)

(DSM-5 Tanı Kodu: 780.55)

📌 Tanım

Hipersomniya, bireyin gün içerisinde aşırı derecede uyuma isteği veya uyku hali yaşaması ve bunun günlük işlevselliği belirgin şekilde bozmasıyla karakterizedir. Bu bozukluk, genellikle uyku süresinin yeterli olduğu durumlarda bile uyuma isteği ile ortaya çıkar. Hipersomniya, genellikle narkolepsi, yetersiz uyku, psikolojik veya nörolojik hastalıklar ile ilişkilidir.

🧠 DSM-5 Tanı Kriterleri

1. Gün içerisinde aşırı uyuma isteği veya aşırı uyku hali, aşağıdaki belirtilerden bir ya da birkaçı ile en az 3 ay süreyle devam eder:

1. Uyku süresi yeterli olsa bile, gün içinde tekrarlayan uyuma
   
   
2. Gece boyunca uyandıktan sonra bile yorgunluk ve uykusuzluk hissi devam eder
   
   
3. Hızla uyuyabilme yeteneği ve zorla uyandırıldığında da uykusuzluk durumu
   
   

1. Uyku süresi yeterli olmasına rağmen bu belirtiler, kişi için işlevsel bozulmaya yol açar.
2. Bu durum tıbbi bir hastalık, başka bir psikiyatrik bozukluk ya da madde kullanımı ile açıklanamaz.

📈 Klinik Özellikler

• Uzun süreli uyuma isteği (sabahları uyanamama, gündüz uykusu ihtiyacı)
  
  
• Uyku apnesi ve narkolepsi gibi hastalıklar ile ilişkilendirilebilir
  
  
• Uyandığında baş ağrısı, kas ağrıları gibi şikâyetler olabilir
  
  
• Genellikle günlük işlevlerde belirgin bozulma yaşanır
  
  
• Uyandığında yorgunluk ve halsizlik hissi; yavaş tepki verme, konsantrasyon eksikliği yaygındır
  
  
• Genetik faktörler, stres, depresyon gibi psikolojik sorunlarla bağlantılı olabilir
  
  

📊 Yaygınlık ve Risk Faktörleri

• Prevalans: Toplumda yaklaşık %2–3
  
  
• Kadınlarda erkeklere kıyasla daha yaygın
  
  
• Yaş: Genç erişkinlerde yaygındır, ancak yaşla birlikte bozukluk azalma eğilimindedir
  
  
• Genetik faktörler, ailede uyku bozukluğu öyküsü ve narkolepsi gibi hastalıkların varlığı yaygınlık oranını artırır
  
  
• Travmalar, depresyon, stresli yaşam olayları gibi psikolojik faktörler risk faktörleridir
  
  

🔍 Ayırıcı Tanılar

• Narkolepsi: Bu hastalık, aşırı uyuma atakları ve uykuya dalma sırasında kontrol kaybı yaşanmasıyla daha karmaşıktır, Hipersomniya ise genellikle daha yaygın, belirgin olmayan bir bozukluktur
  
  
• Depresyon: Uyku bozuklukları depresyonla ilişkilidir ancak Hipersomniya’nın özellikleri daha spesifik ve odaklanmıştır
  
  
• Obstrüktif uyku apnesi: Uyandığında aşırı yorgunluk ve uykusuzluk olabilir, ancak burada uyku apnesi tetikleyicidir
  
  
• Yetersiz uyku: Hipersomniya, uyku eksikliği durumlarıyla karıştırılabilir; burada uyku süresi yeterli değildir, Hipersomniya’da uyku süresi yeterlidir
  
  

🎯 Müdahale ve Tedavi

1. Psikoterapi

• Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT):
  
  
  • Uyku hijyeninin iyileştirilmesi
    
    
  • Uykusuzluk ile ilişkili yanlış düşüncelerin düzeltilmesi
    
    
  • Uyku düzeni oluşturma
    
    
• Kognitif terapi ve davranışsal yaklaşımlar, Hipersomniya’nın şiddetini ve sıklığını azaltmada etkilidir
  
  

2. Farmakoterapi

• Modafinil: Uyandırıcı etkileri ile faydalıdır ve narkolepsi ile ilişkili Hipersomniya tedavisinde kullanılır
  
  
• Methylphenidate (Ritalin): Narkolepsi ve hipersomniya tedavisinde yaygın olarak kullanılır
  
  
• Antidepresanlar (SSRI’lar): Eşlik eden depresyon varsa kullanılabilir
  
  
• Uyanıklık artırıcı ilaçlar: Uyku süresini daha verimli hale getiren ilaçlar da yardımcı olabilir
  
  

3. Yaşam Tarzı ve Uyku Eğitimi

• Uyku hijyeni eğitimi (sabahları düzenli kalkma, akşamları belirli bir saatte uyuma)
  
  
• Fiziksel aktivite: Düzenli egzersiz yapmak, gece uykusunu iyileştirebilir
  
  
• Kafein ve alkol tüketiminin kısıtlanması, uyku düzeninin iyileştirilmesi
  
  

📚 Kaynakça

• American Psychiatric Association. (2013). DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
  
  
• Benca, R. M. (2016). “Sleep and mood disorders: A review of the literature.” Dialogues in Clinical Neuroscience, 18(1), 23–38.
  
  
• Raskind, M. A., & Peskind, E. R. (2015). “Pharmacotherapy of sleep disorders in the elderly: Current approaches and new insights.” Journal of Clinical Psychiatry, 76(1), 1–8.
  
  
• APA (2023). Excessive Sleepiness (Hipersomnia) Resources. www.psychiatry.org
  
  

Narkolepsi (Narcolepsy)

(DSM-5 Tanı Kodu: 347)

📌 Tanım

Narkolepsi, bireyin gündüz aşırı uyuma ve uyku atakları yaşaması ile karakterize edilen bir uyku bozukluğudur. Narkolepsi, genetik ve çevresel faktörlerin bir araya gelmesiyle gelişir ve genellikle uyku düzeninin bozulması, anormal uyku-uyanıklık döngüsü ile ilişkilidir. Bireyler, uyanıkken aniden derin uykuya dalma, uyku atakları geçirme ve uyandıktan sonra uyanıklık hissi yaşamama gibi semptomlar gösterebilirler.

🧠 DSM-5 Tanı Kriterleri

1. Gündüz aşırı uyuma ve aşağıdakilerden en az birinin varlığı:

1. Uykusuzluk atakları: Gün içinde, beklenmedik bir şekilde derin uykuya dalma atakları yaşama
   
   
2. Katatoni: Uyandığında kaslarda geçici zayıflık ya da felç (uyandığında vücut kaslarında ani gevşeme)
   
   
3. Huzursuz bacak sendromu: Uyandıktan sonra uykuya dalmada zorlanma ve kaslarda gerginlik hissi
   
   

1. Belirtiler uzun süreli (en az 3 ay) devam eder.
2. Polysomnografi ve MSLT (Multiple Sleep Latency Test) sonuçları, uyku ataklarının sıkça yaşandığını ve uykusuzluk attığı durumlarda derin uykuya geçişin hızlandığını gösterir.

📈 Klinik Özellikler

• Gündüz aşırı uyuma ve uyanıklık halinde beklenmedik uyku atakları yaşanır
  
  
• Katatoni: Aniden ve kısa süreli kas zayıflığı yaşanabilir, özellikle duygusal uyarılar (gülme, korku, şaşkınlık) tetikleyebilir
  
  
• Sürekli uykusuzluk hali: Gece boyunca uykusuzluk yaşanabilir, uyandığında dinlenmişlik hissi yoktur
  
  
• Uyku REM fazına aniden geçiş ve uyandığında REM uykusu devam edebilir
  
  
• Kişilik değişimi ya da duygusal yanıtlar (yani gülme, ağlama) bozulabilir
  
  
• Genetik faktörler ve otoimmün bozukluklar etkili olabilir
  
  
• Psiko-sosyal etkiler: Sosyal yalıtım, depresyon ve işlevsel bozulmalar sık görülen eşlik eden durumlardır
  
  

📊 Yaygınlık ve Risk Faktörleri

• Prevalans: Toplumda yaklaşık %0.02–0.05
  
  
• Başlangıç: Genellikle ergenlik dönemi veya erken yetişkinlik
  
  
• Genetik faktörler: Birinci derece akrabalarda daha yaygın
  
  
• Otoimmün hastalıklar ve beyin travması hastalığı tetikleyebilir
  
  
• Çevresel stresörler de hastalığın ortaya çıkmasına yol açabilir
  
  

🔍 Ayırıcı Tanılar

• Obstrüktif uyku apnesi: Gece boyunca uykusuzluk, ancak uyku atakları ve katatoni yoktur
  
  
• Hipersomniya: Hipersomniyada gece uyku süresi yeterlidir, narkolepside daha fazla uyuma isteği vardır
  
  
• Anksiyete bozuklukları: Gece uykusuzluk ve gündüz anksiyete ile birlikte olabilir, ancak açık uyku atakları olmayacaktır
  
  
• Depresyon: Depresyonla ilişkili uyku bozuklukları olabilir, ancak bu tip uyku atakları söz konusu değildir
  
  

🎯 Müdahale ve Tedavi

1. Psikoterapi

• Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT): Uyku hijyeni, stres yönetimi, duygusal düzenleme gibi yaklaşımlar uygulanabilir
  
  
• Psiko-eğitim: Aile ve arkadaşlar için eğitim, toplum içinde destek gruplarının teşvik edilmesi
  
  
• Gündüz uyku yönetimi: Uyku atakları ile başa çıkma becerileri kazandırılır
  
  

2. Farmakoterapi

• Modafinil: Gündüz aşırı uyuma tedavisinde etkili ve uyanıklık sağlamak için kullanılır
  
  
• Methylphenidate (Ritalin): Uyanıklık artırıcı, etkili ilaçlardan biri
  
  
• Sodyum oksibate: REM uykusu üzerinde etkili, narkolepsi tedavisinde kullanılır
  
  
• Antidepresanlar: Yatmadan önce kullanılan ilaçlar uykusuzluk ve gece uyanmalarını engelleyebilir
  
  

3. Yaşam Tarzı ve Uyku Hijyeni

• Uyku rutinini düzene sokma (belirli saatlerde yatma ve kalkma)
  
  
• Fiziksel aktivitenin artırılması
  
  
• Duygusal stresin yönetilmesi, günlük uyandırma saatlerinin tutarlı olması
  
  
• Gece uykusu kalitesinin artırılması için ortamın uygun hale getirilmesi
  
  

📚 Kaynakça

• American Psychiatric Association. (2013). DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
  
  
• Nishino, S., & Mignot, E. (2005). “Narcolepsy: Molecular genetics and pathophysiology.” Sleep Medicine Reviews, 9(2), 73–96.
  
  
• Bassetti, C. L., & Aldrich, M. S. (2000). “Narcolepsy: A clinical and pathophysiological update.” Neurology, 54(2), 429–435.
  
  
• APA (2023). Narcolepsy Resources. www.psychiatry.org

Parasomnia

(DSM-5 Tanı Kodu: 307.46)

📌 Tanım

Parasomnia, uyku ile uyanıklık arasındaki geçiş dönemlerinde görülen, normal uyku sürecinin dışında meydana gelen patolojik davranışlar ve deneyimlerle karakterize edilen bir grup uyku bozukluğudur. Bu bozukluklar, genellikle uyandığında fark edilmeyen, ancak başkaları tarafından gözlemlenen çeşitli davranışları içerir. En yaygın parasomniyalar arasında uyurgezerlik, kabuslar, gece terörleri ve REM uyku bozuklukları yer alır.

🧠 DSM-5 Tanı Kriterleri

1. Uyku sırasında ortaya çıkan davranışlar veya deneyimler:

1. Gece korkuları (terörler)
   
   
2. Uyurgezerlik
   
   
3. REM uyku bozukluğu (örneğin rüyaların fiziksel hareketlere dönüşmesi)
   
   
4. Uykuda konuşma
   
   
5. Diğer bilinç dışı hareketler veya davranışlar
   
   

1. Bu bozukluklar gündüz işlevsellikte belirgin bozulmaya yol açar veya tekrarlayan yaralanmalarla sonuçlanır (örn. uyurgezerlik nedeniyle düşme).
2. Bozukluklar, başka bir tıbbi durum veya madde kullanımına bağlı olarak açıklanamaz.

📈 Klinik Özellikler

• Uyurgezerlik: En yaygın parasomniyadır; uyandığında kişi çoğu zaman olayları hatırlamaz. Yavaşça yataktan kalkma, gezme gibi davranışlar içerir. Kişi uyandırıldığında şaşkınlık yaşar ve sinirlenebilir.
  
  
• Gece terörleri: Çoğunlukla çocuklukta görülür. Gece, uykudan aniden uyanma, korku çığlıkları atma, terleme gibi belirtilerle karakterizedir.
  
  
• REM uyku bozukluğu: REM uykusunda rüya gören kişinin bu rüyalarla fiziksel hareketlere geçmesi (örn. koşma, dövüşme) uyandırıldığında şiddetli yaralanmalara yol açabilir.
  
  
• Uykuda konuşma: İleri yaşlara kadar sürebilir ve kişi çoğu zaman uykusunda söylediklerini hatırlamaz.
  
  
• Nedeni genellikle stres, uykusuzluk veya genetik faktörler olabilir.
  
  

📊 Yaygınlık ve Risk Faktörleri

• Parasomnia bozuklukları çocuklarda daha yaygındır, özellikle uyurgezerlik ve gece terörleri
  
  
• Genetik faktörler: Ailede benzer bozuklukların olması riski artırır
  
  
• Yaş: Çocuklukta yaygın, yetişkinlikte genellikle azalır, ancak uyurgezerlik ve REM bozuklukları yetişkinlerde de görülebilir
  
  
• Uykusuzluk ve stres, parasomnia bozukluklarını tetikleyebilir
  
  
• Kronik uyku bozuklukları ve yetersiz uyku, parasomniyaların şiddetini artırabilir
  
  

🔍 Ayırıcı Tanılar

• Epilepsi: Uyurgezerlik gibi davranışlar, bazı nöbet türleriyle karışabilir. EEG ile ayırt edilmelidir
  
  
• Anksiyete bozuklukları: Gece korkuları ve terörler, anksiyetenin bir belirtisi olabilir, ancak parasomnilerden farklıdır
  
  
• Duygusal bozukluklar: Depresyon, gece uykusuzlukla ilişkilidir, ancak parasomnia belirtileri farklıdır
  
  
• Alkol veya ilaç kullanımı: Uyku bozuklukları bazı maddelere bağlı olarak gelişebilir ve parasomnia davranışlarını taklit edebilir
  
  

🎯 Müdahale ve Tedavi

1. Psikoterapi

• Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT): Uykusuzluk ve stres yönetimi ile parasomnia belirtileri azaltılabilir
  
  
• Uyku hijyeni eğitimi: Uykuyu iyileştirecek alışkanlıklar kazandırılabilir
  
  
• Rüya günlüğü: REM bozukluğu ve gece korkuları için faydalı olabilir
  
  
• Aile terapisi: Çocuklardaki parasomnia durumlarında ailelerin eğitilmesi gerekebilir
  
  

2. Farmakoterapi

• Benzodiazepinler: Gece terörleri ve uyurgezerlik tedavisinde kullanılabilir
  
  
• Antipsikotikler: REM uyku bozukluklarında clonazepam gibi ilaçlar önerilebilir
  
  
• Antidepresanlar (SSRI’lar): Depresyonla birlikte görülen parasomnia vakalarında kullanılabilir
  
  
• Melatonin agonistleri: Uyku düzenini iyileştirmek ve uykusuzluğu tedavi etmek için kullanılabilir
  
  

3. Yaşam Tarzı Düzenlemeleri

• Düzenli uyku alışkanlıkları
  
  
• Uykuda güvenliği artırıcı önlemler (özellikle uyurgezerlik durumlarında)
  
  
• Fiziksel aktivite: Uyku kalitesini iyileştirebilir
  
  
• Stres yönetimi teknikleri: Yoga, meditasyon ve rahatlama egzersizleri faydalı olabilir
  
  

📚 Kaynakça

• American Psychiatric Association. (2013). DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
  
  
• Partinen, M., & Gislason, T. (1995). “Sleep disorders and parasomnias.” Lancet, 346(8973), 465–469.
  
  
• Schenck, C. H., & Mahowald, M. W. (2002). “Parasomnias.” Sleep Medicine Clinics, 5(1), 35–47.
  
  
• APA (2023). Parasomnia Resources. www.psychiatry.org

NREM Uyku Arzusu (Non-Rapid Eye Movement Sleep Arousal Disorder)

(DSM-5 Tanı Kodu: 307.46)

📌 Tanım

NREM Uyku Arzusu, uyku sırasında uykudan ani ve kısmi uyanmalar, uykuda yürüme, gece terörleri veya uyku esnasında kasılmalar gibi davranışlar ile karakterize edilen uyku bozukluğudur. Bu bozukluk genellikle derin uyku evresinden (NREM) kaynaklanır ve genellikle bireyler bu uyanmalara dair herhangi bir farkındalık göstermezler.

🧠 DSM-5 Tanı Kriterleri

1. Tekrarlayan uyku sırasında uyanmalar (gece uykusundan aniden uyanma), aşağıdaki belirtilerle birlikte:

1. Uyurgezerlik (somnambulism): Kişi uykusunda kalkarak gezebilir, ancak uyanınca olayları hatırlamaz.
   
   
2. Gece terörleri (sleep terrors): Aniden uyanma, yüksek sesle çığlık atma, yoğun korku gibi belirtilerle uyanma (ancak uyandığında kişi hatırlamaz).
   
   
3. Uyku esnasında kasılmalar: Uyandığında aşırı kasılmalar, el veya ayak hareketlerinde zorlanma görülebilir.
   
   

1. Bu durum, birey için belirgin sıkıntıya veya işlevsellikte bozulmaya yol açar.
2. Bu durum, başka bir tıbbi ya da psikolojik bozuklukla açıklanamaz.

📈 Klinik Özellikler

• Gece terörleri: Çocukluk döneminde yaygındır, ancak ergenlik ve erişkinlikte de devam edebilir
  
  
• Uyurgezerlik (somnambulism): Yavaşça yataktan kalkmak, gezmek, hatta yemek yemek gibi davranışlar içerir
  
  
• Birey, uyanınca bu davranışları hatırlamaz ve genellikle sabah uyandığında şaşkınlık ve yorgunluk hissi vardır
  
  
• Gündüz aşırı uyku hali ve uykuya dalma zorluğu ile ilişkilidir
  
  
• Travmatik yaşam olayları, ailedeki stres faktörleri, depresyon ve anksiyete gibi psikolojik sorunlarla ilişkili olabilir
  
  

📊 Yaygınlık ve Risk Faktörleri

• Çocuklarda yaygındır; 5 yaş civarında daha sık görülür ve genellikle ergenlikte düzelir
  
  
• Yetişkinlerde daha az yaygındır ancak travmatik olaylar, stres ve duygusal bozukluklarla ilişkilidir
  
  
• Genetik yatkınlık, ailede uyurgezerlik ve gece terörleri öyküsü olan bireylerde daha yaygındır
  
  
• Fiziksel hastalıklar, uyku bozuklukları (ör. uyku apnesi) ve madde kullanımı bu durumu tetikleyebilir
  
  

🔍 Ayırıcı Tanılar

• Epilepsi: NREM uyku bozuklukları bazen epilepsi nöbetleri ile karışabilir; EEG testi ile ayırt edilmelidir
  
  
• Obstrüktif uyku apnesi: Gece uykusunda uyanmalar olabilir ancak gece terörleri ve uyurgezerlik ile ilişkilidir
  
  
• Anksiyete bozuklukları: Geceleri uyanma, kaygı bozukluğu ile ilişkili olabilir, ancak bu tip bozukluklarda davranışlar tipik olarak tekrarlayıcı değildir
  
  
• Depresyon: Uykusuzluk ya da uyuma zorluğu, depresyon ile ilişkilidir ancak NREM uyku bozukluğu farklı bir klinik sunum sergiler
  
  

🎯 Müdahale ve Tedavi

1. Psikoterapi

• Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT-I): Uykusuzluk ve stres yönetimi ile ilgili çalışmalarda etkili olabilir
  
  
• Aile terapisi: Çocuklar için ailelerin eğitilmesi gerekebilir
  
  
• Rahatlama teknikleri: Meditasyon, yoga ve gevşeme egzersizleri
  
  

2. Farmakoterapi

• Benzodiazepinler: Kısa süreli kullanımda etkili olabilir, ancak bağımlılık riski göz önünde bulundurulmalıdır
  
  
• Antipsikotikler: Gece terörleri tedavisinde clonazepam gibi ilaçlar kullanılabilir
  
  
• Melatonin agonistleri: Uyku düzenini iyileştirici etkiler sağlar
  
  
• Antidepresanlar: REM uykusu ile ilişkili bozukluklarda kullanılabilir
  
  

3. Uyku Hijyeni Eğitimi

• Düzenli uyku saati ve uyku ortamının karanlık ve sessiz olması
  
  
• Fiziksel aktivite: Günlük egzersiz yapılması, uykuya geçişi kolaylaştırabilir
  
  
• Kafein, alkol ve nikotinden kaçınılması gerekir
  
  

📚 Kaynakça

• American Psychiatric Association. (2013). DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
  
  
• Schenck, C. H., & Mahowald, M. W. (2002). “Parasomnias.” Sleep Medicine Clinics, 5(1), 35–47.
  
  
• Blagrove, M., & Akehurst, L. (2009). “Parasomnias: Overview of diagnostic, etiological and treatment issues.” Journal of Sleep Research, 18(3), 241–248.
  
  
• APA (2023). Non-Rapid Eye Movement Sleep Arousal Disorder. www.psychiatry.org