Anoreksiya Nervoza (AN)

(DSM-5 Tanı Kodu: 307.1)

📌 Tanım

Anoreksiya Nervoza, bireyin beden ağırlığını bilinçli olarak ciddi biçimde azaltması, aşırı kilo alma korkusu ve beden algısında çarpıklık ile karakterize edilen ciddi bir yeme bozukluğudur. Bu bireyler, tıbbi olarak düşük kiloda olmalarına rağmen, kendilerini kilolu algılar ve zayıflıklarını kabul etmezler. Bozukluk hem fiziksel hem de psikolojik ciddi sonuçlar doğurabilir.

🧠 DSM-5 Tanı Kriterleri

1. Yaş, cinsiyet, gelişimsel özellikler ve fiziksel sağlık açısından beklenenin altında bir vücut ağırlığını sürdürme (öznel veya nesnel olarak düşük vücut ağırlığı).
2. Kilo alma veya şişmanlama ile ilgili yoğun bir korku ya da kilo almayı önlemeye yönelik ısrarlı davranış.
3. Beden ağırlığı ya da biçimine ilişkin çarpık algı, kendilik değerinin aşırı derecede bedene bağlı olması, ya da düşük kilo durumunun farkında olmama (ya da bunu inkâr etme).

🧩 Alt Tipler (DSM-5’e göre)

1. Kısıtlayıcı Tip:
   
   
   • Son 3 ayda tıkınırcasına yeme veya çıkarma davranışları (kusma, laksatif kullanımı) yoktur.
     
     
   • Kilo kaybı diyet, oruç tutma veya aşırı egzersizle sağlanır.
     
     
2. Tıkınırcasına Yeme/Çıkarma Tipi:
   
   
   • Son 3 ayda yineleyici biçimde tıkınırcasına yeme ya da çıkarma davranışı görülür.
     
     

📈 Klinik Özellikler

• Vücut ağırlığı genellikle %15–30 oranında düşük olabilir
  
  
• Amenore (adet kesilmesi) sık görülür (artık tanı kriteri değildir)
  
  
• Soğuk intoleransı, düşük tansiyon, bradikardi, kemik yoğunluğu kaybı (osteopeni/osteoporoz), saç dökülmesi yaygındır
  
  
• Depresyon, obsesyon, anksiyete bozuklukları sık eş tanılardır
  
  
• İçgörü genellikle düşüktür, hasta tedaviyi reddedebilir
  
  
• Erken yaşta başlama ve aile desteği prognozu olumlu etkiler
  
  

📊 Yaygınlık ve Risk Faktörleri

• Yaşam boyu prevalans: Kadınlarda yaklaşık %0.9, erkeklerde %0.3
  
  
• Başlangıç genellikle ergenlikte, özellikle 12–18 yaş aralığında
  
  
• Kadınlarda erkeklere oranla 10 kat daha yaygındır
  
  
• Risk faktörleri:
  
  
  • Ailede yeme bozukluğu öyküsü
    
    
  • Beden imajı ile ilgili toplumsal baskılar
    
    
  • Mükemmeliyetçilik, obsesif kişilik özellikleri
    
    
  • Ergenlikte hızlı beden değişimleri
    
    

🔍 Ayırıcı Tanılar

• Bulimiya Nervoza: Vücut ağırlığı genelde normal ya da hafif düşük, tıkınırcasına yeme daha baskındır
  
  
• Vücut dismorfik bozukluğu: Beden görünümüne takıntı vardır ama kilo verme çabası baskın değildir
  
  
• Depresyon: Kilo kaybı görülebilir ama beden algısı bozuk değildir
  
  
• Tıbbi hastalıklar: Malignite, gastrointestinal hastalıklar dışlanmalıdır
  
  

🎯 Müdahale ve Tedavi

1. Beslenme Desteği

• Kademeli kilo alımı hedeflenir
  
  
• Yoğun olgularda hastaneye yatırma gerekebilir
  
  
• Diyetisyen ve hekim gözetiminde yeniden beslenme programı uygulanır
  
  
• “Refeeding syndrome” riskine dikkat edilmelidir
  
  

2. Psikoterapi

• Bireysel Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT-E): Altın standart
  
  
• Aile Temelli Terapi (Maudsley Modeli): Ergenlerde oldukça etkilidir
  
  
• Duygu düzenleme çalışmaları ve beden algısı terapisi
  
  
• Travma öyküsü varsa travma odaklı terapi
  
  

3. Farmakoterapi

• Doğrudan anoreksiya için etkili onaylı bir ilaç yoktur
  
  
• SSRI’lar (örn. fluoksetin): Depresyon veya obsesif belirtilerde kullanılır
  
  
• Antipsikotikler (örn. olanzapin): Kilo alımını destekleyici olabilir
  
  
• İlaç tedavisi psikoterapi ve beslenme tedavisinin yerine geçemez
  
  

📚 Kaynakça

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5)
  
  
• Treasure, J., Claudino, A. M., & Zucker, N. (2010). “Eating disorders.” The Lancet, 375(9714), 583–593.
  
  
• Fairburn, C. G. (2008). Cognitive Behavior Therapy and Eating Disorders. Guilford Press.
  
  
• APA (2023). Anorexia Nervosa Resources. www.psychiatry.org

Bulimiya Nervoza (BN)

(DSM-5 Tanı Kodu: 307.51)

📌 Tanım

Bulimiya Nervoza, bireyin tekrar eden şekilde tıkınırcasına yeme atakları yaşaması ve ardından bu yeme davranışını dengelemek amacıyla kusma, laksatif kullanımı, aç kalma veya aşırı egzersiz gibi uygunsuz telafi davranışlarına başvurmasıyla karakterize edilen bir yeme bozukluğudur. Bu bireyler genellikle normal kiloda ya da hafif kiloludur ancak beden algısı bozulmuştur ve kilo almaktan yoğun şekilde korkarlar.

🧠 DSM-5 Tanı Kriterleri

1. Tek seferde, normalden belirgin şekilde daha fazla yiyecek tüketme ve bu sırada kontrol kaybı yaşama (tıkınırcasına yeme).
2. Ağırlık alımını önlemek için uygunsuz telafi davranışları (kusma, laksatif ya da diüretik kullanımı, aç kalma, aşırı egzersiz).
3. Hem tıkınırcasına yeme hem de telafi davranışları haftada en az 1 kez, en az 3 ay süreyle tekrarlanır.
4. Beden ağırlığı ve şekli, kişinin kendilik değerini orantısız şekilde etkiler.
5. Bu bozukluk yalnızca anoreksiya nervozanın dönemlerinde ortaya çıkmaz.

📈 Klinik Özellikler

• Yeme davranışı gizlidir, bireyler çoğu zaman utanma yaşar
  
  
• Kusmaya bağlı boğaz tahrişi, diş minesi erozyonu, parotis bezi büyümesi, potasyum düşüklüğü gibi belirtiler olabilir
  
  
• Telafi davranışlarının türüne göre vücutta dehidratasyon, elektrolit dengesizlikleri ve kalp ritim bozuklukları gelişebilir
  
  
• Bireyler genellikle normal kilolu ya da hafif kiloludur (bu, anoreksiyadan ayırt edici bir özelliktir)
  
  
• Sık eş tanılar: Depresyon, anksiyete bozuklukları, madde kullanımı, kişilik bozuklukları
  
  

📊 Yaygınlık ve Risk Faktörleri

• Kadınlarda yaşam boyu prevalans: %1–1.5
  
  
• Erkeklerde daha nadir, ancak sporcular ve eşcinsel erkeklerde oran yükselebilir
  
  
• Başlangıç sıklıkla ergenlik sonu ve erken erişkinlik dönemindedir
  
  
• Risk faktörleri:
  
  
  • Diyet yapma öyküsü
    
    
  • Travmatik yaşam olayları
    
    
  • Mükemmeliyetçilik, düşük benlik saygısı
    
    
  • Ailede yeme bozukluğu ya da ruhsal hastalık öyküsü
    
    

🔍 Ayırıcı Tanılar

• Anoreksiya nervoza (tıkınırcasına yeme/çıkarma tipi): Vücut ağırlığı belirgin düşüktür
  
  
• Tıkınırcasına yeme bozukluğu: Telafi davranışları yoktur
  
  
• Beden dismorfik bozukluğu: Yeme davranışı bozuk değildir
  
  
• Majör depresyon: Aşırı yeme olabilir, ancak kompulsif telafi davranışları genellikle bulunmaz
  
  

🎯 Müdahale ve Tedavi

1. Psikoterapi (ilk basamak tedavi)

• Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT-E):
  
  
  • Düşünce-yeme davranışı ilişkisini ele alır
    
    
  • Vücut imajı ve kontrol algısına odaklanır
    
    
• Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT) veya Diyalektik Davranış Terapisi (DBT): Özellikle duygusal yeme ile ilgili vakalarda etkili
  
  
• Grup terapileri destekleyici olabilir
  
  

2. Farmakoterapi

• Fluoksetin (Prozac): FDA tarafından BN için onaylanmış tek antidepresandır
  
  
  • Tıkınırcasına yeme ve telafi davranışlarını azaltır
    
    
• Diğer SSRI’lar da faydalı olabilir (sertralin, escitalopram)
  
  
• Antidepresanlar genellikle psikoterapiyle birlikte uygulanır
  
  

3. Beslenme Eğitimi ve Tıbbi Destek

• Yeme düzeninin yeniden yapılandırılması
  
  
• Elektrolit bozuklukları, diş ve sindirim sistemi kontrolleri
  
  
• Aile danışmanlığı gerekebilir
  
  

📚 Kaynakça

• American Psychiatric Association. (2013). DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
  
  
• Fairburn, C. G. (2008). Cognitive Behavior Therapy and Eating Disorders. Guilford Press.
  
  
• Mitchell, J. E., & Crow, S. (2006). “Medical complications of bulimia nervosa.” International Journal of Eating Disorders, 39(4), 295–306.
  
  
• APA (2023). Bulimia Nervosa Resources. www.psychiatry.org

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu (BED)

(DSM-5 Tanı Kodu: 307.51)

📌 Tanım

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu, bireyin tekrarlayan şekilde kontrolsüzce, büyük miktarda yiyecek tüketmesi (tıkınırcasına yeme) ve bu yeme davranışının ardından belirgin sıkıntı yaşaması, ancak kusma, laksatif kullanımı veya aşırı egzersiz gibi telafi davranışlarına başvurmaması ile karakterize edilen bir yeme bozukluğudur.

🧠 DSM-5 Tanı Kriterleri

1. Birey, belirli bir zaman aralığında (örneğin 2 saat içinde), çoğu kişinin yiyebileceğinden çok daha fazla miktarda yiyecek tüketir ve bu sırada kontrolünü kaybetmiş hisseder.
2. Bu tıkınırcasına yeme ataklarına aşağıdakilerden en az üçü eşlik eder:

1. Normalden çok daha hızlı yemek
   
   
2. Rahatsız edici ölçüde doygun hissedene kadar yemek
   
   
3. Fiziksel olarak aç değilken yemek
   
   
4. Yalnızken yemek (utandığı için)
   
   
5. Yedikten sonra kendinden iğrenme, suçluluk veya depresif hissetme
   
   

1. Kişi, bu davranışlardan ötürü belirgin sıkıntı duyar.
2. Tıkınırcasına yeme davranışı, haftada en az 1 kez, en az 3 ay boyunca devam eder.
3. Bu davranışlar, bulimiya nervoza ya da anoreksiya nervozada görülen telafi davranışları ile birlikte değildir.

📈 Klinik Özellikler

• Bireyler yeme davranışları üzerinde kontrol kaybı yaşar
  
  
• Genellikle aşırı kilolu ya da obez bireylerde görülür, ancak normal kilolu bireylerde de olabilir
  
  
• Tıkınırcasına yeme genellikle akşamları ve gizli şekilde olur
  
  
• Bireyler sık sık suçluluk, utanç ve pişmanlık yaşar
  
  
• Depresyon, anksiyete bozuklukları, madde kullanımı gibi ruhsal bozukluklarla sık eş tanı bulunur
  
  

📊 Yaygınlık ve Risk Faktörleri

• Kadınlarda yaşam boyu prevalans: %3.5; erkeklerde: %2
  
  
• Başlangıç genellikle geç ergenlik veya erken yetişkinlik
  
  
• Duygusal yeme, düşük benlik saygısı ve aşırı diyet öyküsü önemli risk faktörleridir
  
  
• Çocuklukta duygusal ihmal, yeme davranışlarında bozulmaya katkı sağlayabilir
  
  

🔍 Ayırıcı Tanılar

• Bulimiya nervoza: Tıkınırcasına yeme ataklarından sonra telafi davranışları vardır
  
  
• Obezite: Her obez bireyde tıkınırcasına yeme yoktur; BED, ruhsal bir bozukluk olarak değerlendirilir
  
  
• Depresyon: Aşırı yeme olabilir, ancak tanı için özgül yeme paternleri gereklidir
  
  
• Duygudurum bozuklukları: BED’deki yeme davranışı dürtüsellik temellidir
  
  

🎯 Müdahale ve Tedavi

1. Psikoterapi (ilk basamak tedavi)

• Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT-E):
  
  
  • Yeme kontrolünü yeniden kazanma
    
    
  • Olumsuz düşünce kalıplarını değiştirme
    
    
• Duygusal düzenleme terapileri
  
  
• Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT)
  
  
• Grup terapileri ve destek grupları
  
  

2. Farmakoterapi

• Lisdexamfetamine (Vyvanse): FDA tarafından BED için onaylanmış ilk ilaç
  
  
• SSRI’lar (fluoksetin, sertralin): Tıkınırcasına yeme sıklığını azaltabilir
  
  
• Topiramat: Dürtüsel yeme davranışlarını baskılayabilir (dikkatli doz ayarı gerektirir)
  
  

3. Beslenme ve Yaşam Tarzı Desteği

• Beslenme eğitimi
  
  
• Yapılandırılmış yeme düzeni
  
  
• Fiziksel aktivite teşviki
  
  
• Aile ve sosyal destek sistemlerinin güçlendirilmesi
  
  

📚 Kaynakça

• American Psychiatric Association. (2013). DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
  
  
• Fairburn, C. G. (2008). Cognitive Behavior Therapy and Eating Disorders. Guilford Press.
  
  
• Hudson, J. I., et al. (2007). “The prevalence and correlates of binge-eating disorder in the WHO World Mental Health Surveys.” Biological Psychiatry, 61(3), 348–358.
  
  
• APA (2023). Binge-Eating Disorder. www.psychiatry.org
  
  

Pika Bozukluğu (Pica)

(DSM-5 Tanı Kodu: 307.52)

📌 Tanım

Pika, en az bir ay boyunca besin değeri olmayan maddeleri sürekli ve tekrarlayıcı şekilde yeme davranışı ile karakterize edilen bir yeme ve yeme bozukluğudur. Bu maddeler arasında toprak, saç, kağıt, sabun, kumaş, buz, metal gibi maddeler yer alabilir. Bu davranış bireyin yaşına, gelişim düzeyine ve kültürel bağlama uygun değildir.

🧠 DSM-5 Tanı Kriterleri

1. En az bir ay süresince besin değeri olmayan, beslenme amaçlı olmayan maddeleri yeme (örn. toprak, kireç, saç, buz, sabun, kumaş, iplik, kağıt, kül, boya).
2. Bu davranış bireyin gelişim düzeyine uygun değildir (örneğin 2 yaş altındaki çocuklarda normal kabul edilebilecek davranış değildir).
3. Bu davranış bireyin kültürel olarak onaylanmış bir uygulaması değildir (örn. dini ritüeller, topluluk alışkanlıkları).
4. Bu davranış başka bir ruh sağlığı bozukluğu (örn. otizm, zihinsel engel, şizofreni) veya tıbbi duruma bağlı olarak ortaya çıkıyorsa, bu davranış klinik olarak belirgin düzeyde müdahale gerektirir.

📈 Klinik Özellikler

• Genellikle çocuklukta başlar, ancak hamile kadınlarda, zihinsel engelli bireylerde ve otizm spektrum bozukluğu olanlarda da görülebilir
  
  
• Yenen maddeye bağlı olarak bağırsak tıkanıklığı, zehirlenme (ör. kurşun), enfeksiyonlar, diş hasarı gibi komplikasyonlar oluşabilir
  
  
• Gizli yeme yaygındır ve bireyler bu davranışı inkar edebilir
  
  
• Bazı durumlarda demir veya çinko eksikliği gibi biyolojik faktörler de bu davranışla ilişkilidir
  
  

📊 Yaygınlık ve Risk Faktörleri

• Gelişimsel engelli bireylerde prevalans %10’un üzerindedir
  
  
• Toplum genelinde çocuklarda %4–10; gebelerde daha düşük ama anlamlı sıklıkta
  
  
• Yoksulluk, ihmal, düşük ebeveyn ilgisi, düşük eğitim düzeyi risk faktörlerindendir
  
  
• Bazı kültürel yapılarda kil yeme gibi davranışlar gelenekseldir ve tanı dışı bırakılır
  
  

🔍 Ayırıcı Tanılar

• Otizm spektrum bozukluğu: Tekrarlayan davranışlar kapsamında olabilir, ancak müdahale gerektirecek düzeydeyse ayrıca değerlendirilmelidir
  
  
• Zeka geriliği: Yeme davranışı gelişimsel seviyeye göre değerlendirilmelidir
  
  
• Anoreksiya veya bulimiya nervoza: Bedensel görünümle ilişkili davranışlardır; pika farklıdır
  
  
• Demir eksikliği, çinko eksikliği: Neden değil, sonuç olarak değerlendirilebilir
  
  

🎯 Müdahale ve Tedavi

1. Psikoterapi

• Davranışsal müdahaleler:
  
  
  • Pozitif pekiştirme teknikleri
    
    
  • Alternatif davranış geliştirme
    
    
  • Cezalandırıcı teknikler önerilmez
    
    
• Aile danışmanlığı: Özellikle çocuklar için gereklidir
  
  
• Bilişsel-davranışçı terapi (CBT): Uygun yaş grubunda kullanılabilir
  
  

2. Tıbbi Müdahale

• Biyolojik eksikliklerin giderilmesi (demir, çinko)
  
  
• Fiziksel komplikasyonların (ör. obstrüksiyon, zehirlenme) yönetimi
  
  
• Beslenme eğitimi
  
  

3. Destekleyici Önlemler

• Gözetimli yeme saatleri
  
  
• Uygunsuz maddelere erişimin sınırlandırılması
  
  
• Okul ve bakım verenlerle iş birliği
  
  

📚 Kaynakça

• American Psychiatric Association. (2013). DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
  
  
• Khan, Y., & Tisman, G. (2010). “Pica in iron deficiency: a case series.” Journal of Medical Case Reports, 4(1), 86.
  
  
• McAdam, D. B., Sherman, J. A., Sheldon, J. B., & Napolitano, D. A. (2004). “Behavioral interventions to reduce the pica of persons with developmental disabilities.” Behavior Modification, 28(1), 45–72.
  
  
• APA (2023). Pica Resources. www.psychiatry.org
  
  

Geviş Getirme Bozukluğu (Rumination Disorder)

(DSM-5 Tanı Kodu: 307.53)

📌 Tanım

Geviş Getirme Bozukluğu, bireyin daha önce çiğnediği ve yuttuğu yiyecekleri yeniden ağza getirmesi, yeniden çiğnemesi, yeniden yutması veya tükürmesi şeklinde ortaya çıkan tekrarlayıcı bir yeme davranışı bozukluğudur. Bu davranış en az bir ay boyunca devam eder ve tıbbi bir neden ya da başka bir yeme bozukluğuyla açıklanamaz.

🧠 DSM-5 Tanı Kriterleri

1. Daha önce çiğnenmiş ve yutulmuş yiyeceklerin çaba harcamadan ve istemsiz olmayan şekilde tekrar ağıza getirilmesi; ardından yeniden çiğnenmesi, yutulması veya tükürülmesi (günde birçok kez olabilir).
2. Bu davranış en az 1 ay boyunca düzenli olarak gözlenmelidir.
3. Geviş getirme davranışı, açıklanabilir bir gastrointestinal ya da diğer tıbbi duruma bağlı değildir (örn. gastroözofageal reflü, pilor stenozu).
4. Bu davranış yalnızca anoreksiya nervoza, bulimiya nervoza, tıkınırcasına yeme bozukluğu ya da pika bozukluğu sırasında ortaya çıkmamalıdır.
5. Eğer başka bir zihinsel bozukluk (örn. otizm, zeka geriliği) varsa, geviş getirme davranışı ek klinik dikkat gerektirecek düzeyde olmalıdır.

📈 Klinik Özellikler

• En sık bebeklik döneminde görülür (3–12 ay arası), ancak çocukluk, ergenlik ve yetişkinlikte de ortaya çıkabilir
  
  
• Birey genellikle yemeğini yuttuktan 5–30 dakika içinde yiyeceği tekrar ağzına getirir
  
  
• Kilo kaybı, beslenme eksiklikleri, dehidrasyon, sosyal damgalanma gibi sonuçlara yol açabilir
  
  
• Genellikle stres, can sıkıntısı, ihmal, düşük uyarım ya da kendini sakinleştirme amacıyla yapılır
  
  
• İçgörü, yaşa ve gelişimsel düzeye bağlı olarak değişir (bebeklerde farkındalık yoktur)
  
  

📊 Yaygınlık ve Risk Faktörleri

• Bebeklerde geçici görülebilir ancak 1 aydan uzun sürerse klinik değerlendirme gerekir
  
  
• Zihinsel engelli bireylerde ve otizmli bireylerde daha sık görülür
  
  
• Düşük bakım kalitesi, yetersiz ebeveyn ilgisi, psikososyal stres başlıca risk faktörleridir
  
  
• Hem erkek hem kadınlarda görülebilir
  
  

🔍 Ayırıcı Tanılar

• Gastroözofageal reflü hastalığı (GERD): Fizyolojik nedenlerle kusma olabilir
  
  
• Bulimiya nervoza / anoreksiya nervoza: Bilinçli çıkarma davranışı ile ayırt edilir
  
  
• Ruminasyon fizyolojik değil, davranışsaldır
  
  
• Regürjitasyon bozuklukları (yeni doğanlarda): Genellikle geçicidir ve müdahale gerektirmez
  
  

🎯 Müdahale ve Tedavi

1. Davranışsal Müdahaleler

• Alışkanlık değiştirme eğitimi (Habit Reversal Training)
  
  
• Dikkat dağıtıcı etkinlikler yemek sonrası dönemde önerilir
  
  
• Fiziksel engelleme stratejileri (örn. yemek sonrası dik oturma, mide boşaltımını kolaylaştırma)
  
  
• Pozitif pekiştirme ve aile eğitimi
  
  
• Bebeklerde: Uyaran zenginliği, ebeveyn-çocuk etkileşimi
  
  

2. Psikoterapi

• Gelişim düzeyi uygun bireylerde bilişsel davranışçı terapi
  
  
• Aile terapisi ve bakım ortamının yeniden yapılandırılması
  
  

3. Tıbbi İzlem

• Beslenme değerlendirmesi ve kilo takibi
  
  
• Vitamin/mineral eksikliği veya dehidrasyon varsa destekleyici tedavi
  
  
• Gastroenteroloji değerlendirmesi gerekebilir
  
  

📚 Kaynakça

• American Psychiatric Association. (2013). DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
  
  
• Chatoor, I. (2009). Feeding and Eating Disorders in Infancy and Early Childhood. Zero to Three.
  
  
• Bryant-Waugh, R., & Lask, B. (2013). “Overview of the eating disorders.” In Child and Adolescent Psychiatry, Rutter’s 6th Edition.
  
  
• APA (2023). Rumination Disorder. www.psychiatry.org

Kaçıngan/Kısıtlayıcı Yeme Bozukluğu (ARFID)

(DSM-5 Tanı Kodu: 307.59)

📌 Tanım

ARFID, bireyin yetersiz miktarda veya sınırlı çeşitlilikte yiyecek tüketmesi nedeniyle beslenme yetersizliği, önemli kilo kaybı, besin eksiklikleri veya beslenme desteğine ihtiyaç duyma gibi sonuçlar yaşamasıyla karakterize edilen bir yeme bozukluğudur. Bu bozukluk, anoreksiya ya da bulimiya nervozadaki gibi beden şekli veya kilo ile ilgili bir çarpıtma içermez.

🧠 DSM-5 Tanı Kriterleri

1. Aşağıdakilerden en az birine neden olan, besin alımında belirgin bozulma:

1. Klinik açıdan önemli ölçüde kilo kaybı (veya çocuklarda gelişimsel büyüme geriliği)
   
   
2. Belirgin beslenme eksiklikleri
   
   
3. Enteral beslenme (tüp ile) veya oral besin takviyesi ihtiyacı
   
   
4. Psikososyal işlevsellikte bozulma
   
   

1. Bu davranış kilo alma korkusu ya da beden imajı bozukluğu ile ilişkili değildir.
2. Yetersiz beslenme davranışı, mevcut bir tıbbi duruma ya da başka bir ruhsal bozukluğa daha iyi atfedilemez.
3. Belirtiler başka bir yeme bozukluğunun (örn. anoreksiya, bulimiya) tanı kriterlerini karşılamaz.

📈 Klinik Özellikler

• Genellikle erken çocuklukta başlar ancak ergenlikte veya erişkinlikte de tanı konabilir
  
  
• “Seçici yeme”, “az yeme” ya da “yeme korkusu” gibi alt tiplerde ortaya çıkabilir
  
  
• Yemek dokusuna, rengine, kokusuna karşı duyarlılık yaygındır
  
  
• Geçirilmiş boğulma ya da kusma travması sonrası gelişebilir
  
  
• Bireylerde genellikle vücut ağırlığı ile ilgili saplantı yoktur, fakat yemekle ilgili yoğun kaygı olabilir
  
  
• Aşırı seçicilik, sosyal izolasyon, yetersiz büyüme görülebilir
  
  

📊 Yaygınlık ve Risk Faktörleri

• Klinik popülasyonda özellikle çocuk ve ergenlerde görülme sıklığı artmaktadır
  
  
• Erkek çocuklarda anoreksiya nervozaya kıyasla daha yaygın olabilir
  
  
• Risk faktörleri:
  
  
  • Duyusal hassasiyetler (örn. otizm spektrum bozukluğu olan bireylerde yaygın)
    
    
  • Travmatik yeme deneyimleri (örn. boğulma, kusma)
    
    
  • Anksiyete bozuklukları
    
    
  • Ailede seçici yeme öyküsü
    
    

🔍 Ayırıcı Tanılar

• Anoreksiya Nervoza: Kilo alma korkusu baskındır; ARFID’de bu yoktur
  
  
• Yaygın gelişimsel bozukluklar (otizm): Yeme davranışı duyusal temellidir, ancak klinik dikkat gerektirecek düzeydeyse ARFID olarak tanımlanabilir
  
  
• Tıbbi hastalıklar (örn. reflü, gastrointestinal bozukluklar): Bu hastalıkların dışlanması gerekir
  
  
• Depresyon: İştahsızlık olabilir, ancak genellikle ARFID kadar uzun sürmez
  
  

🎯 Müdahale ve Tedavi

1. Psikoterapi

• Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT-AR) – ARFID’e özel geliştirilmiş yapılandırılmış terapi
  
  
• Maruz bırakma terapisi: Yiyeceklerin özelliklerine (doku, renk, koku) kademeli maruz kalma
  
  
• Aile temelli terapi: Çocuk ve ergenlerde özellikle etkilidir
  
  
• Duygusal düzenleme çalışmaları – yemekle ilişkili anksiyete azaltılır
  
  

2. Beslenme Desteği

• Beslenme takviyeleri, özel diyet planları
  
  
• Gerekirse enteral beslenme (geçici)
  
  
• Kilo ve büyüme takibi
  
  
• Yetersiz protein, vitamin ve mineral düzeylerinin düzeltilmesi
  
  

3. Eğitim ve Destek

• Aile eğitimi
  
  
• Okul destek programları
  
  
• Sosyal beceri ve yemek ortamı yapılandırması
  
  

📚 Kaynakça

• American Psychiatric Association. (2013). DSM-5: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders
  
  
• Thomas, J. J., et al. (2017). “Cognitive-behavioral therapy for avoidant/restrictive food intake disorder.” Current Psychiatry Reports, 19(8), 54.
  
  
• Bryant-Waugh, R. (2013). “ARFID: Avoidant Restrictive Food Intake Disorder.” Child and Adolescent Psychiatric Clinics, 22(1), 189–204.
  
  
• APA (2023). ARFID Resources. www.psychiatry.org